ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈ အၾကပ္အတည္းမ်ား၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားႏွင့္ ျမန္မာ့ အလားအလာ

 

စစ္ကိုင္းတိုင္း မံုရြာၿမိဳ႕တြင္ ၿပီးခဲ့သည့္ စက္တင္ဘာက ေတြ႔ရသည့္ ရဲမ်ား (ဓာတ္ပံု – Reuters)

လက္ပံေတာင္းေတာင္္ ေၾကးနီစီမံ ကိန္း ရပ္ဆိုင္းေရး ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ ကန္႔ကြက္မႈေတြကို ရဲတပ္ဖြဲ႔၀င္ေတြက အၾကမ္းဖက္ ၿဖိဳခြင္းအၿပီး ရက္သတၱ ၂ ပတ္ အၾကာမွာ ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံသူ ေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံေရး အၾကပ္အတည္းေတြ အျပင္ လူ႔အခြင့္အေရး ဆိုင္ရာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားလာရပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ႏိုင္ငံတကာရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံမႈ ထိပ္တန္း ၁၀ ႏိုင္ငံ စာရင္း၀င္ ႏိုင္ငံတခုပါ။

ၿဗိတိသွ် စီးပြားေရး အႀကံေပး ကုမၸဏီျဖစ္တဲ့ Maplecroft ရဲ႕ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၊ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ညႊန္းကိန္း (Human Rights Risk Atlas 2013) အရ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ အျမင့္မားဆုံး ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ ဆူဒန္၊ ကြန္ဂို၊ ဆိုမာလီယာ၊ အာဖဂန္နစၥတန္၊ ပါကစၥတန္ေတြၿပီးရင္ ဆ႒မေျမာက္ အဆိုးဆုံးႏိုင္ငံ တခုလို႔ ဆိုပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၈ လေလာက္က စၿပီး ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈ အပါအ၀င္ အဖက္ဖက္က ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြကို လုပ္္ေဆာင္ေနလင့္ကစား ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမွဳပ္သူေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕ စီးပြားေရးလုပ္ေဆာင္မႈ ပုံရိပ္ကို ထိပါးမယ့္အေရး စိုးရိမ္ရမႈေတြကေတာ့ ျမင့္မားေနဆဲ ျဖစ္တယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ဒီလို အေျခအေနမွာ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံက လာေရာက္ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံၾကမယ့္ လုပ္ငန္းစုံ ကုမၸဏီႀကီးေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးဆိုင္ရာ အေျခခံအေဆာက္အအုံ၊ သတၱဳတူးေဖာ္ေရး၊ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ ရွာေဖြေရးေတြမွာ ေတြ႔ႀကဳံႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေတြကိုပါ ထည့္သြင္း စဥ္းစားလာရပါတယ္။

လတ္တေလာမွာလည္း လယ္ယာေျမ သိမ္းဆည္းမႈေတြ၊ အတင္းအၾကပ္ လုပ္အားေပး ခိုင္းေစတာေတြ၊ စစ္တပ္နဲ႔ ပူးေပါင္းလုပ္ကိုင္ေနတဲ့ တ႐ုတ္အမ်ိဳးသား ေရနံေကာ္ပိုေရးရွင္းရဲ႕ ပိုက္လိုင္း ဆက္သြယ္မႈ ကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာက ေစာင့္ၾကည့္တာ ခံေနရပါတယ္။

စီးပြားေရး တိုးတက္မႈအတြက္ ဖိအားေတြ မ်ားျပားလာသလို ေျဖရွင္းရမယ့္ ျပႆနာရပ္ေတြလည္း တပုံတပင္ ေပၚေပါက္လာတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဘန္ေကာက္ အေျခစိုက္ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ားအတြင္း လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ လယ္ယာေျမဆုံး႐ႈံးမႈေတြ၊ လုပ္ငန္းခြင္အတြင္း မမွ်တမႈေတြအတြက္ ဆႏၵျပမႈေတြကို စာရင္းျပဳစုေနပါတယ္။

လတ္တေလာအေနနဲ႔ ေခ်ာင္းသာကမ္းေျခ ဟိုတယ္စီမံကိန္း၊ ဗိုလ္တေထာင္ ၿမိဳ႕နယ္အတြင္းရွိ စက္မႈဇုန္ စတဲ့ စီမံကိန္းေတြအတြက္ ေျမသိမ္းခံထားရသူမ်ားရဲ႕ ဆႏၵျပမႈေတြ၊ မိုးထိမိုးမိေရႊလုပ္သားမ်ား ဖမ္းဆီး႐ိုက္ႏွက္ခံရမႈေတြ၊ ဒီ ျဖစ္စဥ္ေတြအေပၚ အစိုးရရဲ႕ ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းပုံဟာ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္ေနပါတယ္။

ဒီလို ျဖစ္ရပ္မ်ိဳးဟာ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ ႏိုင္ငံေတြျဖစ္တဲ့ အင္ဒိုနီးရွား၊ ဗီယက္နမ္၊ ဖိလစ္ပိုင္နဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တို႔မွာလည္း ေပၚေပါက္ေနတယ္လို႔ Maplecroft ရဲ႕ အစီရင္ခံစာမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ဆက္လက္ၿပီးေတာ့လည္း တကမာၻလုံး အတိုင္းအတာအရ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၉၇ ႏိုင္ငံမွာ ၃၂ ႏိုင္ငံဟာ ႏွစ္အနည္းငယ္အတြင္း လူ႔အခြင့္ေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ ျမင့္တက္လာတယ္လို႔ ပါရွိပါတယ္။

လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈ ျမင့္တက္လာရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြထဲမွာ -

- စီမံကိန္းႀကီးမ်ားႏွင့္ လယ္ယာထုတ္ကုန္ လုပ္ငန္းေတြက ရရွိလာတဲ့ အက်ိဳးအျမတ္ ခြဲေ၀ရာမွာ မွ်တမႈ မရွိတာေၾကာင့္ လူမႈေရး တင္းမာမႈ ေပၚေပါက္လာျခင္း၊

- ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာ တိုးတက္လာမႈက လူထုရဲ႕ မေက်နပ္ခ်က္ေတြကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အရွိန္ျမင့္လာေအာင္ လႈံ႔ေဆာ္ေပးႏိုင္ျခင္း၊

- ဆႏၵျပသူေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး အျမင္ကြဲလြဲသူေတြကို အၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြဲခဲ့တဲ့ လုံၿခဳံေရးအဖြဲ႔ေတြ အေပၚ အျပစ္ေပး အေရးယူမႈ မရွိျခင္းေတြ ပါ၀င္ပါတယ္။

“ႏိုင္ငံစုံ ေကာ္ပိုေရးရွင္းႀကီးေတြဟာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အစြပ္စြဲ အေျပာအဆိုခံရမွာကို အလြန္ စိုးရိမ္ၾကပါတယ္။ စီးပြားေရး ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈေတြဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ အမ်ားဆုံး အေျချပဳၾကၿပီး အဲဒီႏိုင္ငံ အမ်ားစုမွာလည္း လူမႈေရး မေက်နပ္ခ်က္ေတြ ေပၚေပါက္ေနတယ္” လို႔ Maplecroft အမႈေဆာင္အရာရွိခ်ဳပ္ အယ္လီဆန္ ဝါးဟာ့စ္ (Alyson Warhurst) က ေျပာပါတယ္။

“လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ေနတယ္ဆိုတာ လက္မခံႏိုင္စရာ အျမင္မွ်သာ မဟုတ္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ စီးပြားေရး အတြက္ပါ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အေနအထားပါ။ ဒီလို ႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မႈနဲ႔ လူမႈစီးပြားေရး မမွ်တမႈေတြ ေပၚေပါက္ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ အစိုးရနဲ႔ လာေရာက္ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံသူေတြ အေပၚ လူထု မႏွစ္သက္မႈေတြ တိုးတက္မ်ားျပားလာေနပါတယ္” လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။

တကမာၻလုံး အတိုင္းအတာနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေန ဆိုးရြားမႈ ျမင့္မားေနျခင္းက ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံရာမွာ ေငြေၾကး စိုက္ထုတ္မႈအျပင္ ဥပေဒနဲ႔အညီ ျဖစ္ေစဖို႔၊ ဂုဏ္သိကၡာကို မထိပါးေစဖို႔ ဆိုတာေတြ သတိႀကီးႀကီးထားဖို႔ သူက အေလးအနက္ တိုက္တြန္းထားပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြ ေအာင္ျမင္ဖို႔ စစ္တပ္ကို အသုံးခ် လုပ္ကိုင္လာတာေတြ ေတြ႔ရွိရသလို၊ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲတပ္ဖြဲ႔နဲ႔ ေဒသႏၲရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔ေတြရဲ႕ ျပည္သူအေပၚ ဘက္လိုက္ လုပ္ေဆာင္တာေတြ၊ ျပည္သူလိုလားမႈကို ဆန္႔က်င္ လုပ္ေဆာင္တာေတြ ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဒီလို လုပ္ေဆာင္ေနတာဟာ ယခင္စစ္အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္မႈရဲ႕ အက်ဳိးဆက္လို႔ ဆိုရမွာပါ။ ဥပမာအားျဖင့္ ျမန္မာ့ေရနံနဲ႔ သဘာ၀ ဓာတ္ေငြ႔လုပ္ငန္းက လုပ္ေဆာင္ေနတာမ်ိဳးေတြပါ။

“တခ်ိဳ႕ အေနာက္ႏိုင္ငံ ေရနံလုပ္ငန္းငယ္ေလးေတြကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံလုပ္ကိုင္ဖို႔ အခြင့္အလမ္း ရယူေနပါၿပီ။ သို႔ေပမယ့္ ႏိုင္ငံစုံ ကုမၸဏီႀကီးေတြကေတာ့ သူတို႔ရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာပိုင္း၊ အထူးသျဖင့္ မိမိအစိုးရပိုင္းအတြက္ ဂုဏ္သိကၡာ က်ဆင္းေစမယ့္ အေနအထားမ်ိဳးကို လက္မခံႏိုင္ၾကပါဘူး” လို႔ ဘန္ေကာက္အေျချပဳ ေဒသတြင္း စက္မႈ စြမ္းအားအေျခ အေနေလ့လာသူ ေကာ္လင္ ေရးႏိုးလ္စ္ (Collin Reynolds) က ဧရာ၀တီကို ေျပာပါတယ္။

“ျမန္မာ့ေရနံနဲ႔ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔လုပ္ငန္းနဲ႔ တ႐ုတ္ကုမၸဏီေတြ ပူးေပါင္းၿပီး ကမ္းလြန္ေရနံနဲ႔ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႔ ရွာေဖြ လုပ္ကိုင္ေနတာေတြ၊ တ႐ုတ္ကို ပိုက္လိုင္းဆက္သြယ္မႈ စတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ရွင္းလင္းျမင္သာ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုအပ္ေနပါ ၿပီ” လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ မရွင္းလင္းေသးတဲ့ အေနအထားေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ထြက္ေပါက္ အလင္းေရာင္ ရလာႏိုင္ပါလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ရပါတယ္။

က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္ေနတဲ့ တရားမ၀င္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တိုင္ၾကားမႈ ၄၀၀၀ ေက်ာ္မွာ ၃၀၀ ေလာက္ကိုပဲ အစိုးရရဲ႕ ေကာ္မရွင္က စုံစမ္းစစ္ေဆးႏိုင္ေသးတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီလို စစ္ေဆးေနေပမယ့္ ေနာက္ဆုံး ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ဘယ္လိုေပးၿပီး၊ ဘယ္လို စုံစမ္းေဖာ္ထုတ္မယ္ ဆိုတာေတာ့ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မသိရေသးပါဘူး။

သမၼတ ဦးသိန္းစိန္ အေနနဲ႔ လြန္ခဲ့တဲ့ တႏွစ္ေလာက္က ကတိေပးထားတဲ့ တ႐ုတ္နဲ႔ ပူးေပါင္းၿပီး တည္ေဆာက္မယ့္ ဧရာ၀တီ ျမစ္ဆုံေရကာတာ တည္ေဆာက္မႈ ရပ္နားထားတယ္ ဆိုတာဟာလည္း လက္ေတြ႔မွာ မတင္မက် အေနအထားမွာပဲ ရွိေနေသးပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေအာက္ေျခရွိ ေဒသတြင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနဲ႔ ဥပေဒေရးရာေတြမွာလည္း ႐ႈပ္ေထြးေနတဲ့ အေနအထားမွာ ရွိေနဆဲပါ။

“သမၼတ သိန္းစိန္ အေနနဲ႔ ယခင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဲ႕ အေျခခံကို မျပဳျပင္ႏိုင္ေသးပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရးနဲ႔ စီးပြားေရး ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ တိုးတက္ဖို႔ ဆိုရင္ ေရွ႕ဆက္သြားမယ့္ မူ၀ါဒကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲႏိုင္မွ ျဖစ္မွာပါ” လို႔ အေမရိကန္ စီးပြားေရးပညာရွင္နဲ႔ ျမန္မာ့အေရး ကြ်မ္းက်င္သူ Lex Rieffel က ေျပာပါတယ္။
Ref:irrawaddyburmese