"စားသံုးသူကို ေျပာခ်င္တာက ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ကာကြယ္ပါ”

ေဒါက္တာစိုးခိုင္ (ဓာတ္ပံု – ထက္ႏုိင္ေဇာ္ / ဧရာဝတီ)

ေဒါက္တာစိုးခိုင္သည္ ၁၉၇၇ ခုႏွစ္တြင္ အင္းစိန္ တိရစာၦန္ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ကုသေရး တကၠသိုလ္တြင္ ေဒါက္တာဘြဲ႕ရ႐ွိခဲ့ၿပီး ကေနဒါႏိုင္ငံ Canade တကၠသိုလ္တြင္ Food Technology Diploma ရ႐ွိ ခဲ့သည္။ ယခုအခါ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ အေျခစိုက္ Biotechnology And Food Science Education Center ၌ အႀကီးတန္း အႀကံေပး အရာ႐ွိ အျဖစ္ တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္လ်က္ ရွိသည္။ UMFCCI လက္ေအာက္႐ွိ Energy And Environment Association တြင္ တြဲဘက္ အတြင္း ေရးမႉး အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္လ်က္႐ွိ သည္။ ေဒါက္တာစိုးခိုင္ကို ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ စားသံုးသူ အခြင့္အေရးကိစၥ၊ အစားအစာမ်ား၏ လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရမႈမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဧရာဝတီသတင္းေထာက္ ထက္ႏိုင္ေဇာ္က ေတြ႕ဆံု ေမးျမန္းထားပါသည္။

ေမး။ ။ ပထမဆံုးသိခ်င္တာက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ Food Safety ႐ွိလား၊ ႐ွိတယ္ဆိုရင္ ဘယ္လိုေနရာေတြမွာ ရွိလဲ၊ မရွိဘူးဆုိရင္လည္း ဘာေၾကာင့္ဆိုတာ ေျပာျပပါ။

ေျဖ။ ။ အစား အေသာက္ေတြက ေဘးအႏၲရာယ္ ကင္းရဲ႕လား ဆိုရင္ေတာ့ လံုး၀မကင္းပါဘူး။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာတင္ မဟုတ္ဘူး၊ အေမရိက၊ ဥေရာပ ဘယ္ႏိုင္ငံမွာမွ အႏၲရာယ္ မကင္းပါဘူး။ Food Safety နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္က MRTV – 4 မွာ က်ေနာ္ မိနစ္ ၂၀ စာ တင္ျပဖူးတယ္။ Food Safety ဆိုတာ အစားအစာေတြ ေဘးအႏၲရာယ္ ကင္းရဲ႕လားလို႔ ေမးတာ။ ဘယ္ႏိုင္ငံမွာမွ အႏၲရာယ္ မကင္းပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာေတာ့ သူမ်ားေတြထက္ ပိုဆိုးတယ္။

ေမး။ ။ လမ္းေဘး အစားအစာေတြနဲ႔ မသန္႔တဲ့ ဆီေတြစားသံုးရင္ က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီညြတ္ဘူး၊ ကင္ဆာ ေရာဂါအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ၾကားဖူးတယ္။ ဟုတ္ပါသလား။

ေျဖ။ ။ Food Safety ဆိုတဲ့သေဘာက စားၿပီးရင္ လူခႏၶာကိုယ္ကို အႏၲရာယ္ မျဖစ္ေစရဘူး။ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ေစႏိုင္တာက ႏွစ္မ်ိဳး႐ွိတယ္။ Acute ဆိုတာက စားၿပီးရင္ ခ်က္ခ်င္း ျဖစ္တာ၊ အခုစား အခုေသသြားတယ္၊ မူးေမ့သြားတယ္၊ ေဆး႐ံုတင္ လိုက္ရတယ္ ဆိုရင္ Actue လို႔ေခၚတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးက်ေတာ့ Chronic လို႔ေခၚတယ္။ Chronic ဆိုတာက နာတာ႐ွည္၊ဥပမာဗ်ာ၊ ဆိုးေဆးပါတဲ့ အစားအစာကို စားမယ္၊ တခ်ိဳ႕ဆိုးေဆး ေတြက တားျမစ္ထားတဲ့ ဆိုးေဆးေတြ၊ အစားအစာ တိုင္းမွာ ဆိုးေဆး ပါေပမယ့္ သူ႔မွာ ကန္႔သတ္ထားတဲ့ limit ႐ွိတယ္။ ခြင့္မျပဳတဲ့ ဆိုးေဆးကို စားမိတဲ့အခါမွာ အသည္းနဲ႔ ေက်ာက္ကပ္ တို႔၊ တျခား ကိုယ္တြင္း အဂၤါေတြမွာ သြားစုၿပီးေတာ့ ကင္ဆာျဖစ္တာ။ သူက ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ျဖစ္တာ၊ ခ်က္ခ်င္း မေသဘူး။ အဲဒါကို Chronic လို႔ေခၚတယ္။ အသည္းေရာင္တယ္တို႔၊ အသည္း အဆီဖံုးတယ္တို႔ ဆိုတာ ျဖည္းျဖည္္းခ်င္း အဆိပ္သင့္ၿပီးမွ ျဖစ္တာ။ စားအုန္းဆီေတြ စားမယ္ဗ်ာ၊ မေကာင္းတဲ့ ဆီေတြ စားမယ္ဗ်ာ၊ အသည္းက မေခ်ဖ်က္ႏိုင္ေတာ့၊ အဲဒီမွာ စုေနေတာ့ ၾကာရင္ အဆီဖုံးလာတယ္၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာမွာ သြားပိတ္ဆို႔တဲ့ အခါက်ေတာ့ ႏွလံုးေသြးက ေကာင္းေကာင္း မလွည့္ပတ္ႏိုင္ ေတာ့ဘူး။ ႏွလံုးႂကြက္သားမွာ အဆီ မ်ားလာရင္ ႂကြက္သားက မညႇစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။

ဥပမာ တခု ေျပာျပမယ္၊ အခု ပိုးသတ္ေဆး အေၾကာင္း ေျပာေနၾကတယ္။ တေန႔က သတင္းစာထဲမွာနဲ႔ ဂ်ာနယ္မွာ ဟုမၼလင္းၿမိဳ႕က အလႉတခုမွာ ေဂၚဖီထုတ္စားရင္းနဲ႔ ၃၂ ေယာက္ အဆိပ္သင့္တယ္၊ ႏွစ္ေယာက္ကေတာ့ ေသသြားတယ္၊ တျခားက ထမၼံသီမွာလား မသိဘူး။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ ေတြစားၿပီး အစာအဆိပ္ သင့္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ ပိုးသတ္ေဆးေတြ၊ ဓာတ္ေျမၾသဇာေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္သင့္ တာေပါ့ဗ်ာ။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြကို ေသခ်ာ ေရေဆးၿပီးမွ စားသင့္တယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔က Chronic ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ေျပာခ်င္တာက ပိုးသတ္ေဆးကို ကိုင္တြယ္ ေရာင္းခ်တဲ့ သူေတြ႐ွိတယ္။ ဒီ ပိုးသတ္ေဆးကို သံုးၿပီးေတာ့ စိုက္ပ်ိဳးေနတဲ့ ေတာင္သူေတြ ႐ွိတယ္။ အဲဒီ ပိုးသတ္ေဆးသံုးၿပီး ထြက္လာတဲ့ ေဂၚဖီထုတ္တို႔၊ တျခား ဟင္းရြက္တုိ႔ကို ပြဲ႐ံုေတြ၊ ေစ်းေတြက ကိုင္ၿပီး ေရာင္းတာေတြ ႐ွိတယ္။ ဒီလို ကိုင္ရင္း တြယ္ရင္းနဲ႔ သူတို႔ဆီမွာလည္း ကပ္ေနႏိုင္တာပဲ။ ေစ်းထဲမွာ ၀ယ္ၿပီးေတာ့ ခ်က္စားတဲ့သူက တခါတေလမွ ျဖစ္ႏိုင္တာ။ စားမိမွ ျဖစ္မွာ။ ဟိုလူေတြက်ေတာ့ ဒီဟာကို တခ်ိန္လံုး ကိုင္တြယ္ေနရတာ။ အဲလိုဆိုေတာ့ ပိုးသတ္ေဆးကို စားမိမွ မဟုတ္ဘူး။ လက္က ကိုင္တြယ္မိရင္လည္း ကူးႏိုင္တယ္၊ ႐ႉမိရင္လည္း ကူးမွာပဲ။ အဲဒီလူေတြ က်ေတာ့ Chronic ျဖစ္ေနတာဗ်။

ေမး။ ။ အခုဆိုရင္ ျမန္မာ့စီးပြားေရး ဦးပိုင္က စားအုန္းဆီကို သူတေယာက္တည္း သြင္းေနတယ္၊ တျခားသူ သြင္းခြင့္ မရွိဘူး။ ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ စားအုန္းဆီပဲ ေစ်းခ်ိဳခ်ိဳနဲ႔ စားေနရတယ္၊ ေရြးခ်ယ္ခြင့္မရွိဘူး၊ တျခား က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီညြတ္တဲ့ ဆီေတြကလည္း ေစ်းခ်ိဳခ်ိဳနဲ႔ မရႏုိင္ဘူး၊ စားအုန္းဆီမွာေတာင္ ကိုယ္ႀကိဳက္တဲ့ တံဆိပ္ကို ေရြးစားခြင့္ မရွိဘူးဆိုေတာ့ စားအုန္းဆီနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ျဖစ္လာႏုိင္တဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြရယ္၊ စားသံုးသူ အခြင့္အေရး အေၾကာင္းရယ္ကို ရွင္းျပပါဦး။

ေျဖ။ ။ စားအုန္းဆီအေၾကာင္း အရင္ေျပာမယ္။ စားအုန္းဆီကို မေကာင္းဘူးလို႔ ေျပာတာ ေယဘုယ် အားျဖင့္ ေျပာတာ။ စားအုန္းဆီမွာ အဆင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး႐ွိတယ္။ ကြယ္လြန္ သြားၿပီျဖစ္တဲ့ ဆရာႀကီး ေဒါက္တာတင္ေရႊက စားအုန္းဆီအေၾကာင္း စာအုပ္ တအုပ္ ေရးဖူးတယ္။ မေလး႐ွား၊ အင္ဒိုနီး႐ွား၊ ဖိလစ္ပိုင္တို႔မွာလည္း စားအုန္းဆီကို တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ သံုးတယ္။ က်ေနာ္ ၾသစေတးလ်မွာ ေနတုန္းကလည္း ဗမာဆိုင္မ႐ွိေတာ့ ဖိလစ္ပီႏို ဆိုင္မွာ သြားစားရတယ္။ သူက အုန္းႏို႔နဲ႔ ခ်က္တာ။ ဘာမွ မျဖစ္ဘူး။ မေလး႐ွား၊ အင္ဒိုနီး႐ွား ဟင္း ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အုန္းႏို႔နဲ႔ ခ်က္တာ။ က်ေနာ္တို႔ ဗမာကေတာ့ အုန္းႏို႔နဲ႔ ခ်က္ရင္ မေကာင္းဘူး ေပါ့ဗ်ာ။ စားအုန္းဆီ ဆိုတာက Grade အမ်ိဳးမ်ိဳး ႐ွိတယ္။ သူ႔ရဲ႕ သန္႔စင္မႈေပါ့၊ စားသံုးရန္ သင့္တဲ့ စားအုန္းဆီနဲ႔ စားသံုးရန္ မသင့္တဲ့ စားအုန္းဆီ ဆိုတာလည္း ႐ွိေသးတယ္။ အလွကုန္မွာ သံုးဖို႔၊ ေဆး၀ါးမွာ သံုးဖို႔ စားအုန္းဆီရဲ႕ Grade က တမ်ိဳး။ လူေတြစားဖို႔ ဟင္းခ်က္တဲ့ ေနရာမွာသံုးတဲ့ စားအုန္းဆီရဲ႕ Grade ကတမ်ိဳး။ က်ေနာ္တို႔ တိုင္းျပည္က ဆင္းရဲတယ္။ သြင္းလာတဲ့ စားအုန္းဆီေတြက Grade အဆင့္နိမ့္တယ္။ Grade အဆင့္နိမ့္တဲ့ ဟာကိုမွ ပဲဆီနဲ႔ ေရာၿပီးေတာ့ ေရာင္းၾကတယ္ ေပါ့ဗ်ာ။ သူက ခဲတတ္တယ္ ဆိုေတာ့ စားမိရင္လည္း ေသြးေၾကာေတြထဲမွာ ကပ္ၿပီး ခဲမွာပဲ။

အဲဒီေတာ့ စားသံုးသူ အခြင့္အေရးလို႔ ေျပာရင္ အဓိကကေတာ့ စားသံုးသူဆိုတာ သူ ႀကိဳက္ႏွစ္သက္ရာကိုသူ ေ႐ြးခ်ယ္ ႏိုင္ရမယ္။ အခု ခင္ဗ်ားတို႔မွာ ေ႐ြးခ်ယ္ခြင့္ မ႐ွိဘူး။ စားအုန္းဆီကို Grade အဆင့္ျမင့္ျမင့္နဲ႔ သြင္းခ်င္တဲ့ သူရရင္ သြင္းပေစ။ က်ေနာ္တို႔ ျပည္တြင္းမွာက စားအုန္းဆီကို ဟုတ္တိပတ္တိ မထုတ္ႏိုင္ေသးဘူး။ ျပည္ပမွာဆိုရင္ စားအုန္းဆီကို ႀကိဳက္တဲ့သူ သြင္းလို႔ ရတယ္၊ စားခ်င္တဲ့သူ ကလည္း သူႀကိဳက္ရာ ၀ယ္စားလို႔ရတယ္၊ ေနၾကာေစ့ဆီ စားတဲ့သူ လည္း႐ွိတယ္၊ ပဲပိစပ္ဆီ စားတဲ့သူ ႐ွိတယ္၊ ေျမပဲဆီ စားတဲ့သူ႐ွိတယ္၊ အမ်ိဳးမ်ိဳး စားၾကတာေပါ့။ အဓိကကေတာ့ ေရြးခ်ယ္မႈပဲ။ က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာ စားသံုးသူ ကာကြယ္ေရး ဆိုတဲ့ဆီကို မသြားခင္မွာ၊ စားသံုးသူေတြရဲ႕ ဘ၀အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရး ဆိုတဲ့ဆီကို ျပန္သြား ရမယ္။ အခု လမ္းေဘးမွာ ေရာင္းတဲ့ အစားအစာ မေကာင္းဘူးလို႔ ေျပာတယ္။ ဒါေပမယ့္ စားေနၾကတာ ဘာျဖစ္လို႔လဲ။ သူ ဒါပဲ တတ္ႏိုင္တာကိုး။ ခင္ဗ်ားနဲ႔ က်ေနာ္နဲ႔ ဒီမွာ ေကာ္ဖီထိုင္ ေသာက္ေနတယ္၊ ဒီမွာ ေသာက္ခ်င္ေပမယ့္ မေသာက္ႏိုင္တဲ့ သူေတြ အမ်ားႀကီး ႐ွိတယ္။

အရင္ဆံုး စားသံုးသူရဲ႕ဘ၀ကို ျမႇင့့္တင္ဖို႔ လိုတယ္။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာက အစားအေသာက္က ဆိုးေဆးပါလို႔၊ ဘာပါလို႔၊ ညာပါလို႔ ေျပာေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ စင္ကာပူလို ႏိုင္ငံမ်ိဳးမွာဆိုရင္ မုန္႔ဖုတ္တဲ့အခါ ဟင္း႐ြက္ဆီကို သံုးရတယ္။ အဲဒီ ဟင္းရြက္ဆီမွာ ထရန္စဖတ္ လို႔ေခၚတဲ့ အဆီတမ်ိဳး ပါတယ္၊ အဲဒီ ထရန္စဖတ္ ပါ၀င္မႈဟာ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းထက္ မေက်ာ္ရဘူး ဆိုၿပီး အမိန္႔ ထုတ္လိုက္တယ္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လမွာ ထုတ္တာ။ အခ်ိန္ ၄ လ ေပးတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၁ ရက္ေန႔က စၿပီးေတာ့ အဲဒီအမိန္႔ အတည္ ျဖစ္ရမယ္။ အခု ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ ေရာက္လာၿပီ ဆိုေတာ့ စင္ကာပူမွာ ေဗဒင္မေမးနဲ႔၊ နတ္မေမးနဲ႔၊ သြားစစ္ၾကည့္၊ အဲဒီအတုိင္းပဲ ျဖစ္ရမယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ သူကစားသံုးသူရဲ႕ ဘ၀ အဆင့္အတန္း ျမင့္လာၿပီ။ ဟိုဟာ မစားခ်င္ဘူး၊ ဒီဟာ မစားခ်င္ဘူး၊ ဟိုဟာပါရင္ မရဘူး၊ ဒီဟာပါရင္ မရဘူးနဲ႔။ ဗမာျပည္မွာ အဲဒီလို သြားလုပ္လို႔ မရဘူးေလ။ ဗမာျပည္က ဆင္းရဲတာကိုး။

ေမး။ ။ တ႐ုတ္ျပည္က ၀င္လာတဲ့ ကေလး သြားရည္စာ၊ မုန္႔ေတြဟာလည္း က်န္းမာေရးအရ စိတ္ခ်ရတဲ့ အဆင့္မဟုတ္ဘူး လို႔ ေျပာၾကတယ္။ ျမန္မာျပည္ အထက္ပိုင္းက ေက်ာင္းတခုမွာ တ႐ုတ္ျပည္က မုန္႔စားမိလို႔ အစာအဆိပ္သင့္တာ ျဖစ္လိုက္ေသးတယ္။ အဲဒီလိုေတြ ျဖစ္လာရင္ ဘယ္သူေတြမွာ တာ၀န္႐ွိမလဲ။

ေျဖ။ ။ တ႐ုတ္ျပည္က မုန္႔ေတြသြင္းတာနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေျပာၾက ဆိုၾကတာေတြ ႐ွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္လား ဆိုတာ ျပႏိုင္ဖို႔ သက္ေသ လိုတယ္။ ဒီမုန္႔ကို ဓာတ္ခြဲတယ္၊ ဒါေတြ႕တယ္လို႔ ျပႏိုင္ရမယ္။ အခုက အမ်ားသိနဲ႔ ေျပာေနၾကတာ။ အမ်ားသိ ကိုလည္း မွားတယ္လို႔ ဆုိလို႔ မရေပမယ့္ တကယ္လား ဆိုတာ ျပဖို႔ သက္ေသလုိတယ္။ တစ္ အခ်က္ ဒီမုန္႔ေတြ ဘယ္လို ေရာက္လာတာလဲ၊ ဘယ္သူက သြင္းလာတာလဲ၊ တရား၀င္ သြင္းလာတာ တခုမွ မရွိဘူး။ သူ႔ နားလည္မႈနဲ႔သူ ေရာက္လာတာခ်ည္းပဲ။ ဘယ္သူ႔မွာ တာ၀န္႐ွိလဲ ေမးရင္ေတာ့ ေရာင္းတဲ့သူမွာ တာ၀န္ရိွတယ္။ ေရာင္းတဲ့သူကို ခြင့္ျပဳတဲ့ မသိဟန္ ေဆာင္တဲ့ သူေတြမွာလည္း တာ၀န္ရွိတယ္။ က်ေနာ္ ေစာေစာက ေျပာတဲ့ စင္ကာပူက ကိစၥ၊ ဒီဟာ ႏွစ္ရာခိုင္ႏႈန္း ပါ မပါဆိုတာ အေတာ္သိရ ခက္တာ။ နမူနာယူၿပီး စစ္ရဦးမွာ။ သူတို႔က စိန္ေခၚၿပီးသား။ ႀကိဳက္တဲ့ အခ်ိန္ လာစစ္လို႔ ေျပာတယ္။ စင္ကာပူ တႏိုင္ငံလံုးမွာ႐ွိတဲ့ ႀကိဳက္တဲ့ မုန္႔ဆိုင္ လာၾကည့္။ ဒီအတိုင္းပဲ ျဖစ္ရမယ္။

က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တာက ဥပေဒ တခု ႐ွိလာရင္ အဲဒီ ဥပေဒနဲ႔ အေရးယူဖို႔ လိုတယ္။ အေရးယူမယ့္ လူက လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈ ကင္း႐ွင္းဖို႔ လိုတယ္။ ႏို္င္ငံသားေတြရဲ႕ အသိလည္း လိုတယ္။ ခင္ဗ်ား ဥပေဒကို ႀကိဳက္တာထုတ္၊ မလိုက္နာရင္ အလကားပဲ၊ မလိုက္နာလို႔ အေရးယူရင္ အေရးယူတဲ့ သူကိုယ္တိုင္က အက်င့္ မေကာင္းရင္ အလကားပဲ။ အဓိက လိုအပ္ တာကေတာ့ ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ အသိပဲ။ စားသံုးသူကို က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ကာကြယ္ပါ။

ေမး။ ။ အခု ဖြဲ႕စည္းထားတဲ့ စားသံုးသူ ကာကြယ္ေရး အသင္းကေရာ ထိေရာက္မႈ႐ွိရဲ႕လား။ စားသံုးသူေတြရဲ႕ အခြင့္အေရး ေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္ရဲ႕လား။

ေျဖ။ ။ ဗမာျပည္မွာက စၿပီးလုပ္ခါစ ဆိုေတာ့ အခ်ိန္တခုေတာ့ ေစာင့္ရဦးမယ္။ အသင္းအေနနဲ႔ က်ေနာ္ သိတာေတာ့

ဒီတသင္းပဲ ႐ွိေသးတယ္။ ႏိုင္ငံျခားမွာေတာ့ အမ်ားႀကီးပဲ။ အသင္းက သက္တမ္း တႏွစ္ မျပည့္ေသးဘူး ဆိုေတာ့ အခ်ိန္ တခုေတာ့ ေပးရလိမ့္မယ္။ ဒီလိုပဲ လုပ္ရင္းကိုင္ရင္းနဲ႔ ျဖစ္လာမွာပါ။ အေမရိကားမွာ ဆိုရင္ စားသံုးသူ ကာကြယ္ေရး အသင္းလို႔ မေခၚဘူး။ CRC လို႔ေခၚတယ္။ Cosumer Right Center ေပါ့။ သူက အခုေတာ္ေတာ္ နာမည္ႀကီးသြားတယ္။ အေမရိကားမွာ ႐ွိတဲ့ ေျမပဲယို တံဆိပ္တခုမွာ ဆင္မိုနဲလား ဘက္တီးရီးယား ေတြ႕တယ္ ဆိုၿပီး ေျပာၾကတယ္။ သူကေျမပဲယိုကို ယူၿပီးေတာ့ ISO လက္မွတ္ ရထားတဲ့ ဓာတ္ခြဲခန္း တခုမွာ ဓာတ္ခြဲ ၾကည့္လိုက္တယ္။ အဲဒီမွာ ဆင္မိုနဲလား ဘက္တီးရီးယားကို သြားေတြ႕တယ္။ ၿပီးေတာ့ အဲဒီစက္႐ံုကို သြားၿပီးေတာ့ ေထာက္လွမ္းတယ္။ အျပင္ကေန ဓာတ္ပံု႐ိုက္ ၿပီးေတာ့ ေျမႀကီးေပၚမွာ ေျမပဲေတြ ဒီအတိုင္း လွမ္းထားတာကို မွတ္တမ္း ယူႏိုင္ခဲ့တယ္။ သူ႔မွာ ဓာတ္ခြဲစစ္ေဆး ခ်က္လည္း ႐ွိၿပီ၊ ဓာတ္ပံုလည္း ႐ွိၿပီ ဆိုေတာ့ သူက ထုတ္လုပ္တဲ့ စက္႐ံုကို ဘာမွ မလုပ္ဘဲနဲ႔ FDA ကို တရားစြဲတာ။ အေမရိကန္ FDA ရဲ႕လုပ္ငန္း ေပါ့ေလ်ာ့မႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္တာဆိုၿပီး FDA ကို တရားစြဲတာ။ သူ႔ရည္႐ြယ္ခ်က္ကလည္း စက္႐ံုကိုသြားစြဲရင္ သူ တခုပဲ ထိမယ္။ FDA ကိုစြဲေတာ့ စက္႐ံုအကုန္လံုး ထိမွာေလ။

FDA ကလည္း ဘာေလွ်ာက္လဲခ်က္ ေပးသလဲ ဆိုေတာ့ စက္႐ံု အလုပ္႐ံု အားလံုးကို HACCP လို႔ ေခၚတဲ့ ထုတ္လုပ္ေရး ေရာင္းခ်ေရးမွာ လိုက္နာရတဲ့ စနစ္တခု ႐ွိတယ္၊ အဲဒီစနစ္နဲ႔ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ ၀န္ႀကီးဌာနကို တင္ထားတယ္။ ၀န္ႀကီးဌာနက လည္း သူ႔တို႔ဆီက လႊတ္ေတာ္ကို တင္ထားတယ္၊ လႊတ္ေတာ္ကလည္း အတည္ျပဳၿပီးေတာ့ သမၼတဆီ တင္လိုက္တယ္္။ အဲဒီတုန္းက ၂၀၁၀ ဗ်။ သမၼတကလည္း ဘာေျပာသလဲ ဆိုေတာ့ သူ ဒုတိယအႀကိမ္ အေရြးခံရရင္ လက္မွတ္ထိုးမယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ ဒီကိစၥက အိမ္ျဖဴေတာ္ကို ေရာက္သြားတယ္။ FDA မွာ အျပစ္မ႐ွိဘူး။ သမၼတကလည္း ၀န္ခံတယ္။ သူ႔ဆီမွာ ၾကာသြားတာပါတဲ့။ ေတာင္းပန္တယ္။ သမၼတ လက္မွတ္ ထိုးလိုက္ေတာ့့။ FDA ကေန ေၾကညာခ်က္ ထြက္လာတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ျပည္နယ္ ၅၁ ခုမွာ႐ွိတဲ့ စက္႐ံုအားလံုးသည္ HACCP နဲ႔ GMP (Good Manufacturing Practices) က်င့္စဥ္ အတိုင္း သြားရမယ္၊ မလိုက္နာရင္ အေရးယူမယ္ ဆိုတာ ပါလာတယ္။ ေနာက္ တခ်က္က FDA ကို မဆြဲခ်င္ရင္ Town Council ကိုဆြဲလို႔ ရတယ္။ ျမဴနီစပယ္က ေျပာတာ။ အစားအစာေတြက သူ႔ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔မွ ေရာင္းလို႔ရတာေလ။

ေမး။ ။ က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာ အဲဒီလိုကိစၥေတြ ေပၚလာရင္ ဘယ္ အဖြဲ႔အစည္းမွာ တာ၀န္႐ွိလဲ။

ေျဖ။ ။ ႏွစ္ဖြဲ႕စလံုးမွာ တာ၀န္ရွိတယ္။ FDA ေရာ၊ စည္ပင္ေရာေပါ့။ စားသံုးသူ ကာကြယ္ေရး အသင္းက ေျပာတယ္။ သူတို႔ ေစ်းေတြလိုက္စစ္ေတာ့ ဆိုးေဆးေတြနဲ႔ ေရာင္းေနတာေတြ႕ရတယ္။ တားျမစ္ဆိုးေဆး အထုတ္ေတြလည္း ေတြ႕ရတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ဒီေစ်းေတြ အားလံုးဟာ ခိုးေၾကာင္ ခိုး၀ွက္ေရာင္းေနတဲ့ ဆိုင္ေတြ မဟုတ္ဘူး။ စည္ပင္သာယာ ေစ်းထဲမွာ စည္ပင္သာယာရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ ေရာင္းေနၾကတာ။ စည္ပင္သာယာမွာ ေစ်းဌာန ဆိုတာလည္း ႐ွိတယ္။

ေမး။ ။ စည္ပင္မွာေရာ ဥပေဒေတြ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြ မ႐ွိဘူးလား။

ေျဖ။ ။ အဲဒါက ေမးစရာျဖစ္လာၿပီ။ ဥပေဒက ထြက္လာၿပီ။ ျပင္ဆင္ခ်က္လည္း ထြက္လာၿပီ။ ဥပေဒက ၁၉၉၇ ကတည္းက ႐ွိတာ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီးသန္းေရႊလက္မွတ္ ထိုးထားတာ။ အမ်ိဳးသား စားေသာက္ကုန္ ဥပေဒေပါ့။ အခု ျပင္ဆင္ခ်က္ေတာင္ ထြက္လာၿပီ။ FDA ကလည္း ဒါကို အမွန္စစ္ေဆးရမယ္။ စည္ပင္သာယာ ေစ်းဌာနကလည္း ဒါကို စစ္ေဆးရမယ္။ စင္ကာပူမွာက “ငါ့မုန္႔ဆိုင္မွာ ငါေရာင္းတယ္ကြာ၊ ဘာျဖစ္လဲ” လို႔ လုပ္လို႔မရဘူး။ ဆိုဂို ကုန္တိုက္မွာ ေရာင္းတယ္ ဆိုပါစို႔။ သူ႔ကုန္တိုက္မွာ ေရာင္းတဲ့ ပစၥည္း တမ်ိဳး ျပႆနာတက္ရင္ ဆိုဂို ကုန္တိုက္ပါ ျပႆနာတက္တယ္။ သူ႔မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႕႐ွိတယ္ေလ။ အခု ယုဇနပလာဇာလို ေပါ့။ က်ေနာ္တို႔ ဆီမွာလည္း အဲဒါမ်ိဳးေတြ လုပ္သင့္တယ္။ FDA လည္း သူလုပ္ႏိုင္ သေလာက္ေတာ့ လုပ္ေနတာ ေတြ႕တယ္။ ဥပေဒ ထြက္လာေပမယ့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕နဲ႔ တရား႐ံုးက တိုင္ၾကားသူအျဖစ္ အမႈတင္တာ မ႐ွိေတာ့ သူလည္း လုပ္မရဘူး ျဖစ္ေနတယ္။ အခု ေနာက္ထြက္တဲ့ ဥပေဒအရ တရားစြဲမယ္ ဆိုရင္ FDA သို႔မဟုတ္ စည္ပင္ရဲ႕ ေထာက္ခံခ်က္လိုတယ္။ အဲဒီအခ်က္က မေကာင္းဘူး။ အေမရိကန္က CRC ရဲ႕ လုပ္ပံုကိုၾကည့္။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာလည္း ဒီပစၥည္း၊ ဒီေကာ္ဖီ မေကာင္းဘူး။ အတုျဖစ္ေနတယ္ ဆိုရင္္ ကုမၸဏီကို မစြဲဘဲ FDA ကိုစြဲရမွာ။ က်ေနာ္ အဲဒါကို တိုက္တြန္း ခ်င္တယ္။

ေမး။ ။ ျဖန္႔ခ်ိ ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်တဲ့ သူေတြကိုေရာ အေရးယူလို႔ ရလား။

ေျဖ။ ။ ရတာေပါ့။ အခု ဥေရာပမွာ ျဖစ္ေနတယ္။ အမဲသားပါဆိုၿပီး ျမင္းသားေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ေနာက္ တခုက Nestle က လဖက္ေျခာက္ထဲမွာ ခဲဓာတ္ေတြ ပါတာေတြ႕တယ္။ ဒီ ကုမၸဏီကို အေရးယူတာ မယူတာ ခဏထားဦး။ အဲဒီ တံဆိပ္ တင္ေရာင္းတဲ့ စူပါမားကက္ေတြ အားလံုး ပစၥည္း ျပန္သိမ္း ေပးရတယ္။ ဆက္ေရာင္းေနရင္ သူ႔မွာ အျပစ္႐ွိတယ္။ ဥပမာ ေျပာျပမယ္။ ပုဇြန္ေတာင္ေစ်းက ငါးပိမွာ ဆိုးေဆးေတြ႕တယ္ ဆိုပါစို႔။ အဲဒါဆိုရင္ ပုဇြန္ေတာင္ေစ်း၊ ေရေက်ာ္ေစ်းက ငါးပိ ဆိုင္ေတြ အားလံုး ပိတ္သိမ္းေပးရမယ္။ အခုက ေတြ႕တာ ေတြ႕တာပဲ၊ ေရာင္းတာ ေရာင္းေနတာပဲ၊ စားေသာက္ကုန္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေစတနာနဲ႔ သတိေပးတဲ့ အခါမွာ အေရးႀကီးတာက Public Alert ျဖစ္ဖို႔ လိုတယ္။ Sketch ျဖစ္လို႔မရဘူး။ Public Sketch ဆိုတာ ျပည္သူလူထုကို ထိတ္လန္႔ေအာင္ လုပ္တာ။ က်ေနာ္ ငယ္ငယ္တုန္းက ျဖစ္ဘူးတယ္။ ၁၉ လမ္းက ေၾကးအိုးဆိုင္မွာ ရင္ခြဲ႐ံုက လူေသေတြရဲ႕ အသည္းနဲ႔ ခ်က္တာ ဆိုၿပီး ျပႆနာေတြ တက္ကုန္ေရာ။ အဲဒီလို Public Sketch ျဖစ္ဖူးတယ္။

ေမး။ ။ လမ္းေဘးက အစားအစာေတြ ျဖစ္တဲ့ အသုတ္စံုေတြ၊ အခ်ဥ္ေတြက ဘယ္လိုေရာဂါမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္လဲ။

ေျဖ။ ။ ေရာဂါ အစံုကို ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခ ၃ မ်ိဳး႐ွိတယ္။ HACCP အရေျပာတာ။ ပထမတမ်ိဳးက Physical အရ ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ အစားအေသာက္ ထဲကို ဆံပင္ က်သြားတာမ်ိဳး။ ေနာက္တခုက အစားအေသာက္ထဲမွာ ဆိုးေဆးေတြ၊ ပိုးသတ္ေဆးေတြ ပါလာတာမ်ိဳး။ ၿပီးေတာ့ စားတဲ့ အသားေတြက ရက္ၾကာလို႔ ပုပ္သိုးေနတာမ်ိဳး ဆိုရင္ Biology လို႔ေခၚတယ္။ ႐ုပ္၀တၳဳရယ္၊ ဓာတုေဗဒရယ္၊ ဇီ၀ေဗဒရယ္ေပါ့။ လမ္းေဘး အစားအစာမွာ ဒီသံုးမ်ိဳးစလံုး ပါရင္ပါမယ္၊ မပါရင္ အနည္းဆုံး တမ်ိဳးေတာ့ ပါႏိုင္တယ္။ ၀က္သား တုတ္ထိုး ေရာင္းတယ္။ ဒီအတုိင္း ေရာင္းတယ္။ ကားေတြ ျဖတ္ေမာင္းသြားရင္ ဖုန္ေတြ ၀င္လာမယ္။ အဲဒါ ႐ုပ္၀တၳဳေတြပဲ။ ဒီ ၀က္သားတုတ္ထိုးကို တို႔စားတဲ့ အခ်ဥ္ရည္မွာ ဆိုးေဆးေတြ လံုး၀ပါေနတယ္။ အခ်ဥ္ရည္ထဲမွာ ဘာေတြ ထည့္ထားလဲ မသိၾကဘူး။ ၀က္သားျပဳတ္တဲ့ အခါမွာလည္း မက်က္ဘူး။ မက်က္ရင္ သံေကာင္ေတြ ပါႏိုင္တယ္။ ေရာင္းတဲ့သူကလည္း ဒီလက္နဲ႔ ပိုက္ဆံကိုကိုင္၊ ျပန္အမ္း။ ဒီလက္နဲ႔ပဲ ၀က္သားကိုလွီး။ အဲဒါကို Biological လို႔ေခၚတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ဘက္တီးရီးယားေတြ ပါသြားၿပီ။

ေမး။ ။ ဆရာ့ အေနနဲ႔ ျဖည့္စြက္ေျပာခ်င္တာ၊ အႀကံျပဳခ်င္္တာ ႐ွိရင္ ေျပာပါ။

ေျဖ။ ။ ေျပာခ်င္တာက ပထမ ဥပေဒ အကာအကြယ္ ႐ွိဖို႔လိုတယ္။ ဒီဥပေဒနဲ႔ အေရးယူမယ့္ လူေတြကိုေရာ Train လုပ္ၿပီးၿပီလား။ Product ေတြကို စစ္ေဆးဖို႔ ပစၥည္းကိရိယာ စံုစံုလင္လင္ ႐ွိၿပီလား။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ တရား၀င္ အဖဲြ႕ဆိုလို႔ FDA၊ စည္ပင္နဲ႔ က်န္းမာေရး ဦးစီးဌာနပဲ ႐ွိတာ။ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရက အဲဒီအဖြဲ႕ ၃ ခုကို ပံ့ပိုးတာေတြ လုပ္သင့္တယ္။ ဓာတ္ခြဲခန္း ေကာင္းေကာင္း႐ွိဖို႔၊ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ ပညာရွင္ေတြ႐ွိဖို႔၊ ပညာ႐ွင္ေတြကို ႏိုင္ငံျခားလႊတ္ရမယ္၊ ႏိုင္ငံျခားက ပညာ႐ွင္ အဖြဲ႕အစည္းေတြ ကိုလည္း ဖိတ္ေခၚရမယ္။ မလုပ္ႏုိင္ဘူး ဆိုရင္ေတာ့ တရား႐ံုးႀကီးကိုေတာင္ ပုဂၢလိက ေပးေသးတာပဲ၊ FDA ကိုလည္း လုပ္ႏိုင္မယ့္ ကုမၸဏီတခုကို ေပးလိုက္ေပါ့ဗ်ာ။ သူတုိ႔ကိုယ္သူတို႔ အဲဒီ အဆင့္ေရာက္ေအာင္ လုပ္မွာလား၊ အဲဒီအဆင့္႐ွိတဲ့ ပုဂၢလိကကို ေပးမွာလား။ ဟုတ္ၿပီ၊ FDA ကိုေရာ၊ စည္ပင္၊ က်န္းမာေရး ဦးစီးဌာနကိုေရာ က်ေနာ္တို႔ ပိုက္ဆံေတြနဲ႔ အဆင့္ျမႇင့္ေပးၿပီး ရင္ေတာင္မွ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈေတြ ႐ွိေနရင္ ဘယ္လိုလုပ္မလဲ။

ေနာက္တခ်က္က က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ကၽြမ္းက်င္သူ ပညာ႐ွင္ေတြက ခါးျပတ္သြားၿပီ။ အရင္က RIT မွာ ဒီပလိုမာ သင္တန္း ႐ွိတယ္။ ေနာက္ပိုင္း RIT ပိတ္လိုက္ေတာ့ ဘာမွ မ႐ွိေတာ့ဘူး။ ပညာေရး ျပန္ျမႇင့္ ေပးရမယ္။ စားေသာက္ကုန္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး Education Center ေတြ ထိုင္းမွာ ၂၀၀၀ ေက်ာ္ ႐ိွတယ္။ ဗမာျပည္မွာက လက္ဆယ္ေခ်ာင္း မျပည့္ဘူး။ အဲဒါကို ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရက ဘာျဖစ္လို႔ လ်စ္လွ်ဴ႐ႈ ထားတာလဲ။ ။

Ref;burmairrawaddy.org