ယာဘ - လြယ္လြယ္ရ မ်ားမ်ားသုံးရင္း ၿခိမ္းေျခာက္ခံလာရတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္

ယာဘ - လြယ္လြယ္ရ မ်ားမ်ားသုံးရင္း ၿခိမ္းေျခာက္ခံလာရတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္

ဓာတ်ပုံ မူပိုင်

Image capti

ယာဘဟာ လြယ္လြယ္ရနိုင္သလို ေစ်းလည္းခ်ိဳပါတယ္

ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ အနီေရာင္နဲ႕ ပန္းေရာင္ေဆးျပားေလးေတြ စြဲေနသူ ေသာင္းနဲ႕ သိန္းနဲ႕ ခ်ီၿပီး ရွိေနပါၿပီ။ အဲဒီ ေဆးျပားေလးေတြဟာ ေနရာတကာ လြယ္လြယ္နဲ႕ ဝယ္လို႔ ရေနသလို ေစ်းလည္းခ်ိဳပါတယ္။ အဲဒီ ေဆးျပားေလးေတြကေတာ့ ယာဘလို႔ အသိမ်ားတဲ့ မူးယစ္ေဆးပါ။ မူးယစ္ေဆး သုံးစြဲသူ၊ ေရာင္းဝယ္သူေတြကို ႏွိမ္နင္းရင္း ရဲေတြက ပစ္သတ္လို႔ လူ ရာနဲ႕ ခ်ီၿပီးလည္း ေသဆုံးခဲ့ရပါၿပီ။ ကြၽန္ေတာ္ မအိပ္ပဲ ၇ ရက္၊ ၈ ရက္၊ တခါတေလ ၁၀ ရက္အထိ ေနခဲ့တယ္။ မနက္၊ ေန႕လယ္၊ ည အခ်ိန္တိုင္း ယာဘကို သုံးတယ္။ ၿပီးေတာ့ မအိပ္ေတာ့ပဲ တစ္ညလုံး အလုပ္လုပ္ေနနိုင္တယ္ လို႔ ေျပာျပသူကေတာ့ မိုဟာမက္ပါ။ သူယာဘ စြဲေနတာ ၾကာပါၿပီ။ မအိပ္ပဲ အခ်ိန္အၾကာႀကီး ေနၿပီးတဲ့ေနာက္မွာေတာ့ သူ မခံနိုင္ေတာ့ပါဘူး။လုံးဝ သတိလစ္သြားတယ္။ ဘာမွ မသိေတာ့ဘူး။ ႏွစ္ရက္ သုံးရက္ၾကာေတာ့ ျပန္နိုးလာၿပီး တစ္ခုခုစားတယ္။ ၿပီးရင္ ျပန္ အိပ္ေတာ့တာပဲ။ ယာဘ ရွိေသးရင္ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေသာက္လိုက္တယ္။ တစ္လုံးပဲ က်န္လည္း အဲဒီေဆးျပားကို ေသာက္လိုက္ပါတယ္။

မိုဟာမက္ ယာဘစြဲသြားက ဒကၠားမွာ အလုပ္လုပ္ခ်ိန္က စပါတယ္။

Quotebox: You become more sociable... You enjoy music, cigarettes and sex more

Image caption

လူေတြနဲ႕ ပိုေရာလာတယ္၊ သီခ်င္းကို ပိုနားေထာင္ျဖစ္တယ္၊ စီးကရက္ႀကိဳက္တယ္၊ လိင္ကိစၥလည္း ပို အားသန္လာပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ္တို႔က ဂ်ပန္ကို ကုန္ပို႔တဲ့ အလုပ္လုပ္တာဆိုေတာ့ အခ်ိန္ကြာလို႔ ညဘက္မွာ အလုပ္လုပ္ရတယ္။ အဲဒီမွာ အလုပ္ထဲက တစ္ေယာက္က ယာဘအေၾကာင္း ကြၽန္ေတာ့္ကို ေျပာတယ္။ အဲဒီ ေဆးျပားသုံးရင္ ည မအိပ္ပဲ ေနနိုင္တယ္။ ပိုလည္း အားရွိတယ္။ မနက္က်လည္း အပင္ပန္းခံနိုင္တယ္၊ ညလည္း အလုပ္ဆက္လုပ္နိုင္တယ္လို႔ ေျပာတယ္။

စၿပီး သုံးစမွာေတာ့ သူ႕ သူငယ္ခ်င္းေျပာသလိုပဲ ေကာင္းတဲ့အပိုင္းေတြကို မိုဟာမက္ခံစားရပါတယ္။ အဲဒါက သိပ္ေတာ့ ၾကာၾကာမခံပါဘူး။ သူ႕အမူအရာေတြ ပ်က္လာၿပီး လူကလည္း ၿပိဳလဲေတာ့မလို ျဖစ္လာပါတယ္။

ယာဘ စသုံးတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ အားလုံးက အေကာင္းခ်ည္းလိုပဲ၊ စိတ္တက္ႂကြတယ္။ အားလည္း ျပည့္တယ္၊ စိတ္ခံစားမႈဘက္ဆို ထက္သန္ေနတတ္တယ္လို႔ မူးယစ္ေဆးစြဲမႈေတြကို အထူးျပဳေလ့လာေနတဲ့ စိတၱေဗဒဆရာဝန္ ေဒါက္တာ အာရွစ္ဆာလင္းက ေျပာပါတယ္။

"လူေတြနဲ႕လည္း ပို ခင္တတ္လာတယ္။ သီခ်င္းဂီတကိုလည္း ပို ခံစားတတ္လာတယ္။ စီးကရက္ပိုေသာက္လာမယ္။ လိင္ခံစားမႈလည္း ပိုအားသန္လာမယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာေတာ့ ယာဘသုံးတာနဲ႕ လိင္ပိုင္းထက္သန္မႈကို တြဲၿပီးျမင္ၾကတယ္၊ အဲဒီအတြက္ သုံးၾကတယ္။ မအိပ္ပဲ အၾကာႀကီးေနနိုင္တယ္။ အင္အား ပိုျပည့္ေနသလိုလည္း ခံစားရတယ္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယုံၾကည္မႈလည္း ပိုရွိလာတယ္။ ယာဘက ျဖတ္လိုက္ရင္လည္း အရက္နဲ႕ ဘိန္းျဖဴလို ျဖတ္ရင္ခံစားရတဲ့ ေဝဒနာေတြ မရွိဘူး။ ဒါေပမယ့္ ယာဘက သိပ္ကို စြဲဖို႔လြယ္တယ္။ သိပ္အႏၲရာယ္ႀကီးတဲ့ ေဆးျပားမ်ိဳးပါ။"

ယာဘေဆးျပား ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကို ေရာက္လာတာ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကပါ။ အဲဒီကတည္းက သုံးစြဲသူ၊ စြဲလမ္းသူ၊ ေရာင္းခ်သဴေတြလည္း တေျဖးေျဖးခ်င္းတိုးလာေနခဲ့ပါတယ္။ အိန္မီးခ်င္းျမန္မာနိုင္ငံမွာ အေျမာက္အေျမားထုတ္လုပ္တဲ့ အဲဒီေဆးျပားေတြဟာ နယ္စပ္ကတဆင့္ အလုံးအရင္းနဲ႕ ဝင္ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္နိုင္ငံၾကားက နာ့ဖ္ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ဟာ မူးယစ္ေဆး ဝင္ေရာက္ရာ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုပါပဲ။

ျမန္မာနဲ႕ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နယ္စပ္

Image caption

နယ္စပ္တေလွ်ာက္ကေန ယာဘေတြ အလု႔းအရင္းနဲ႕ ဝင္ေရာက္

Presentational white space

အဲဒီ နယ္စပ္က ျမစ္ကို ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ၂၀၁၇ ခုႏွစ္က ရိုဟင္ဂ်ာေတြ သိန္းခ်ီလို႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ဘက္ကို ထြက္ေျပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမန္မာစစ္တပ္ရဲ႕ ဖိႏွိပ္ႏွိမ္နင္းမႈေတြက ေရွာင္တိမ္းလြတ္ေျမာက္ေအာင္လို႔ပါ။ အခုဆို ဒုကၡသည္ေပါင္း တစ္သန္းေလာက္ နယ္စပ္က ျဖစ္သလို တည္ေဆာက္ထားတဲ့ စခန္းေတြမွာ ေနေနၾကပါတယ္။ အဲဒီ ဒုကၡသည္ေတြဟာ မူးယစ္ေဆးကုန္သည္ေတြက ေဆးျပားသယ္ေဆာင္ေရးအတြက္ အသုံးခ် ခိုင္းေစခံရသူေတြ ျဖစ္လာၾကပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြကေတာင္ ေဆးျပားေတြကို သူတို႔ရဲ႕ အမ်ိဳးသမီးအဂၤါထဲ ထည့္လို႔ သယ္ယူၾကတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ စီးပြားေရးဟာ တဟုန္ထိုးတိုးတက္အားေကာင္းခဲ့တဲ့ အခ်ိန္တစ္ခု မၾကာခင္က ရွိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ အေျခအေနကို မူးယစ္ကုန္သည္ေတြက အမိအရ အသုံးခ်ခဲ့ပုံရတယ္လို႔ မူးယစ္ေစ်းကြက္ကို ေလ့လာထားသူေတြက သုံးသပ္ပါတယ္။ မူးယစ္ေဆး ကုန္သည္ေတြဟာ ယာဘေတြကို အလုံးအရင္းနဲ႕ တင္သြင္းလာၿပီး ေစ်းကြက္ထဲမွာ ေစ်းသက္သက္သာသာနဲ႕ ေရာင္းေပးပါတယ္။ အမ်ားစုက စြဲေနၿပီး မသုံးရမေနနိင္ ျဖစ္လာေတာ့မွ သူတို႔ လိုခ်င္သလို ေရာင္းၾကေတာ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ္ေတာ့ လုံးဝကို မသုံးရမေနနိုင္ ျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္လို႔ မိုဟာမက္က ျပန္ေျပာျပပါတယ္။

အဲဒီအခ်ိန္က သူတို႔ရဲ႕ ေမြးစကေလးကို ၾကည့္ရႈေနရတဲ့ မိုဟာမက္ရဲ႕ ဇနီး ႏူစရတ္ကလည္း မိုဟာမက္ရဲ႕ အျပဳအမူေတြဟာ တစ္ေန႕ထက္တစ္ေန႕ မွန္းလို႔မရေအာင္ျဖစ္ျဖစ္လာတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။

မိုဟာမက္နဲ႕ သူ႕ဇနီးသည္

Image caption

မိုဟာမက္နဲ႕ သူ႕ဇနီးသည္

"သူ အိမ္ျပန္လာၿပီဆို ကြၽန္မကို အားလုံး အျပစ္ရွာေတာ့တာပဲ၊ ထမင္း ဟင္းနဲ႕ ပတ္သက္လို႔ျဖစ္ျဖစ္၊ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းနဲ႕ ျဖစ္ျဖစ္၊ ကြၽန္မ အလုပ္နဲ႕ ပတ္သက္လို႔ ျဖစ္ျဖစ္ အျပစ္ရွာတယ္။ အဲဒါက သူ႕အရင္က ပုံစံနဲ႕ လုံးဝ မတူဘူး" လို႔ ႏူစရတ္က ဆိုပါတယ္။ အိမ္ထဲမွာ ယာဘေဆးျပားေတြေတြ႕ရတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ သူ မိုဟာမက္ကို ေမးခဲ့ပါတယ္။

"သူက ကြၽန္မကို ေအာ္တယ္။ သူ ေဆးကုခံဖို႔ ကိုကြၽန္မေျပာေပမယ့္ လက္မခံဘူး၊ သူ မဟုတ္ဘူးပဲ ျငင္းတယ္၊ နင္က ငါ့ကို မယုံဘူး၊ နင္တစ္ေယာက္ေယာက္နဲ႕ ထြက္သြားခ်င္တယ္၊ ငါနဲ႕ အတူမေနခ်င္ဘူးလို႔ စြပ္စြဲတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ေတြက ကြၽန္မအတြက္ သိပ္ခက္ခဲပါတယ္။ သူ အဲဒီအခ်ိန္က ကြၽန္မကို သတ္ခ်င္ေတာင္ သတ္လိုက္နိုင္ပါတယ္။"

ၿမိဳ႕ေတာ္ ဒကၠားက စိတ္ပညာဆရာဝန္ အာရွစ္ဆာလစ္ကေတာ့ အရက္ေသာက္တာကို ပိတ္ပင္တားျမစ္ထားၿပီး အရက္ကိုလည္း လြယ္လြယ္နဲ႕ မရတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ ယာဘေဆးျပားေတြက အစားထိုးၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ ေနရာယူထားတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။

"တစ္ခါက လူႀကီးလူေကာင္းဆိုသူ တစ္ေယာက္ ကြၽန္ေတာ့္ဆီ ေရာက္လာတယ္။ သူ႕ မိဘေတြကလည္း ေတာ္ေတာ္ေလး စည္းကမ္းတင္းက်ပ္တဲ့ ေရွးရိုးစြဲသမားေတြ၊ ဒါေၾကာင့္ သူက သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႕ အျပင္ထြက္လည္တဲ့ အခါ တျခားသူေတြ ဘီယာေသာက္လည္း သူက မေသာက္ဘူး၊ အိမ္ျပန္လာရင္ အရက္နံ႕ထြက္ေနမွာ စိုးလို႔။ သူ အသက္ ၃၀ ေက်ာ္မွာပဲ ယာဘကို စၿပီး စမ္းသုံးမိသြားတယ္။ သူ ေဆးသုံးထားလည္း အျပင္ပန္းက ၾကည့္ရင္ မသိသာဘူး၊ အနံ႕လည္း မထြက္ဘူး။ ေဆးျပားကိုလည္း နည္းနည္းပဲ သုံးေတာ့ ေနာက္တစ္ေန႕က်ေတာ့လည္း သိပ္ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ျဖစ္မေနဘူးေပါ့။"

ျမန္မာနဲ႕ နယ္စပ္အနားမွာ ေဆးျပားျပႆနာက အဆိုးဆုံးျဖစ္

Image caption

ေကာ့ဆက္ဘဇားနားမွာ ရဲေတြက ယာဥ္ေတြကို ရပ္တန့္ရွာေဖြ

ဒါေပမယ့္ ယာဘ သုံးသူေတြဟာ စိတ္ေျပလက္ေပ်ာက္သုံးစြဲတာနဲ႕ တင္မရပ္ေတာ့ပါဘူး။ ရာဇ၀တ္မႈေတြကိုလည္း က်ဴးလြန္လာပါတယ္။ ယာဘက ေနရာတိုင္းလိုမွာ အလြယ္တကူ ရေနတာကလည္းတစ္ေၾကာင္း၊ ေဆးသုံးတဲ့လူေတြက ျပႆနာေတြေဖာ္လာတာကလည္း တစ္ေၾကာင္းေၾကာင့္ ေနာက္ဆုံးေတာ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရက ယာဘေဆးျပားလက္ဝယ္ေတြ႕သူေတြကို အေရးယူလာၿပီး မူးယစ္ေဆးေရာင္းဝယ္မႈေတြကို လုံးဝ သည္းမခံဘူးဆိုတဲ့ မူဝါဒကိုလည္း ထုတ္ျပန္ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒီ မူဝါဒေၾကာင့္ပဲ ရဲေတြက မူးယစ္ေဆးဝါး သုံးစြဲသူ၊ ေရာင္းဝယ္သူေတြကို အက်ဥ္း႐ုံး သုတ္သင္သတ္ျဖတ္တာမ်ိဳးေတြ လုပ္တာရွိလာတယ္လို႔ လူ႕အခြင့္အေရးအဖြဲ႕ေတြက ေျပာၾကပါတယ္။

ဗလီက ျပန္လာတဲ့ တစ္ေန႕ ကြၽန္ေတာ့္အိမ္ ဂိတ္ဝမွာ ရဲေတြအမ်ားႀကီးေရာက္ေနတာေတြ႕ရတယ္လို႔ တက္ကနပ္ဖ္မွာ ေနတဲ့ အဗၺဒူလ္ရာမန္က ျပန္ေျပာျပပါတယ္။ တက္ကနပ္ဖ္ဆိုတာ ယာဘေဆးျပားအမ်ားဆုံးေရာင္းဝယ္ၾကတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အေရွ႕ေတာင္ပိုင္း ေကာ့ဆက္ဘဇားေဒသက ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ပါ။

"သူတို႔ အိမ္ထဲဝင္လာၾကၿပီး ကြၽန္ေတာ့္သား အဘူလ္ကာလမ္ကို ေရခ်ိဳးခန္းထဲက ဆြဲထုတ္ၿပီး လက္ထိပ္ခတ္ပါတယ္။ သူ႕ကို မဖမ္းပါနဲ႕၊ သူ ဘာလုပ္လို႔လဲလို႔ ကြၽန္ေတာ္က ေမးေတာ့ ရဲတစ္ေယာက္က အဖိုးႀကီး စကားမမ်ားနဲ႕၊ ခင္ဗ်ားကိုပါ ပစ္သတ္ရမလား" လို႔ ေျပာပါတယ္။

အဘူလ္ကာလမ္ဟာ လူကုန္ကူးမႈနဲ႕ အဖမ္းခံခဲ့ရၿပီး ေထာင္က်ခဲ့လို႔ ျပန္လြတ္လာတာ မၾကာေသးပါဘူး။ မူးယစ္ေဆးမႈနဲ႕ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ သူ႕ကို အခုတစ္ေခါက္ဖမ္းေခၚသြားၿပီး ဖမ္းထားလို႔ ငါးရက္အၾကာမွာေတာ့ သူ႕အေဖဆီ သတင္းဆိုးႀကီး ေရာက္လာပါတယ္။

အဗၺဒူလ္ရာမန္

Image caption

အဗၺဒူလ္ရာမန္

ကြၽန္ေတာ့္သား အျပန္အလွန္ ပစ္ၾကရင္း ေသသြားၿပီလို႔ ရဲေတြက ေျပာတယ္လို႔ သူက ျပန္ေျပာျပပါတယ္။

အဘူလ္ကာလမ္ဟာ ဇန္နဝါရီလ ၉ ရက္ေန႕က ရဲစခန္းနဲ႕ ေတာ္ေတာ္လွမ္းတဲ့ ေနရာတစ္ခုမွာ ေသဆုံးခဲ့ပါတယ္။ ရဲေတြကေတာ့ သူ အခ်င္းခ်င္းအျပန္အလွန္ ပစ္ခတ္ရင္း ေသသြားတာလို႔ ေျပာပါတယ္။ မီဒီယာသတင္းေတြမွာေတာ့ အဘူလ္ကာလမ္နဲ႕အတူ ေနာက္တစ္ေယာက္လည္း အဲဒီနားမွာပဲ ေသဆုံးေနတာေတြ႕ခဲ့ရၿပီး အခ်င္းျဖစ္တဲ့ေနရာက ယာဘေဆးျပား ႏွစ္ေသာင္းနဲ႕ ေသနတ္ငါးလက္ကို သိမ္းဆည္းရမိတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။

၂၀၁၈ ခုႏွစ္မွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရက မူးယစ္ေဆး ႏွိမ္နင္းေရး စီမံခ်က္ စတင္ခဲ့ၿပီး ပထမ ခုႏွစ္လအတြင္းမွာပဲ နိုင္ငံတဝန္းမွာ လူေပါင္း ၃၀၀ နီးပါး ေသဆုံးခဲ့တယ္လို႔ လူ႕အခြင့္အေရး အဖြဲ႕တစ္ခုက ေျပာပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မီဒီယာ သတင္းေတြမွာေတာ့ အစိုးရက အေၾကာင္းျပေလ့ရွိတဲ့ အျပန္အလွန္ပစ္ခတ္ၾကရင္းဆိုတဲ့ စကားလုံးကို အဖြင့္အပိတ္မ်က္ေတာင္ေတြနဲ႕ ေဖာ္ျပတတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ဒီလို အျပန္အလွန္ ပစ္ၾကတယ္ဆိုတာ တမင္ဖန္တီးထားတာလို႔ သံသယေတြ ႀကီးႀကီးမားမား ရွိေနၾကတယ္ဆိုတာကို ေဖာ္ျပခ်င္တာပါ။

ေကာ့ဆက္ဘဇားက ခရိုင္ရဲဝန္ မာဆြတ္ဟိုစိန္ကေတာ့ ယာဘေရာင္းဝယ္တဲ့သူေတြကို ပစ္သတ္ရမယ္ဆိုတဲ့ မူဝါဒ ခ်ထားတာ မရွိဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါဆို အဘူလ္ကာလမ္ ေသဆုံးရတဲ့ အေနအထားကိုေရာ သူဘယ္လို ရွင္းျပမွာပါလဲ။

တခါတေလ ကြၽန္ေတာ္တို႔ စီမံခ်က္လုပ္ရင္ ယာဘေမွာင္ခိုသမားေတြနဲ႕ ရင္ဆိုင္ရပါတယ္။ သူ ေသသြားတာလည္း အဲဒီလို ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ရမႈ တစ္ခုခုမွာ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္လို႔ ရဲဝန္က ေျပာပါတယ္။"ဖမ္းမိတဲ့ လူေတြကို ကြၽန္ေတာ္တို႔က ရဲစခန္းကို ေခၚသြားတယ္။ သူတို႔ကို စစ္ေဆးလို႔ သတင္းရရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အျပင္ထြက္ၿပီး စစ္ဆင္ေရးလုပ္ပါတယ္။ အဲဒီလို စစ္ဆင္ေရးလုပ္တဲ့အခ်ိန္ ဒုစရိုက္သမားေတြက ေသနတ္ေတြဘာေတြနဲ႕ ျပန္ ပစ္တာေတြရွိတယ္။အဲဒီလို ပစ္ရင္းခတ္ရင္း သူေသသြားတာ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။"

ေကာ့ဆက္ဘဇားက ခရိုင္ရဲဝန္ မာဆြတ္ဟိုစိန္

Image caption

ေကာ့ဆက္ဘဇားက ခရိုင္ရဲဝန္ မာဆြတ္ဟိုစိန္

ဒီလို ေသဆုံးမႈေတြဟာ တစ္ပုံစံထဲလိုလို ဘာလို႔ ျဖစ္ေနရတာလဲဆိုတဲ့ အေမးနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီးလည္း သူ႕မွာ အေျဖရွိပါတယ္။

"ပုံစံတူေနတာေတြေတာ့ ရွိမွာေပါ့ဗ်ာ။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္လိုက္တိုင္း ဒီအတိုင္းခ်ည္းပဲဆိုေတာ့ ခင္ဗ်ားကို ကြၽန္ေတာ္က တျခားလွီးလြဲေျပာရမွာလား။"

ေဖေဖၚဝါရီလမွာေတာ့ ခရိုင္ရဲဝန္က တကၠနပ္ဖ္ၿမိဳ႕မွာ ထူးထူးျခားျခားပြဲကေလး တစ္ခုလုပ္ပါတယ္။ ေသာင္းခ်ီၿပီး လာၾကည့္တဲ့လူေတြရဲ႕ ေရွ႕မွာ ယာဘေရာင္းတဲ့လူဆိုတဲ့ လူေပါင္း ၁၀၂ ေယာက္က ရဲေတြဆီမွာ သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ လာအပ္ၾကတာပါ။ ဒီလူအားလုံးဟာ ေဒသခံေတြခ်ည္းပါပဲ။ သူတို႔ထဲမွာ အာဏာရ အဝါမီလိခ္ပါတီရဲ႕ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ေဟာင္း တစ္ေယာက္ရဲ႕ အမ်ိဳးေတြနဲ႕ တျခား လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြရဲ႕ အမ်ိဳးေတြေတာင္ပါပါတယ္။ အဲဒီပြဲမွာ လက္နက္မ်ိဳးစုံ အလက္ ၃၀ နဲ႕ ယာဘေဆးျပား သုံးသိန္းခြဲ ပါတဲ့ အိတ္ကေလးေတြကိုလည္း ခင္းက်င္းျပသထားပါတယ္။ လာၿပီး အဖမ္းခံတဲ့လူေတြကို ပန္းေတြနဲ႕ ဆင္ထားတဲ့ စင္ျမင့္ေရွ႕မွာ တန္းစီခိုင္းထားၿပီး သူတို႔ကို ျပည္ထဲေရးဝန္ႀကီး အဆာဒူဇမန္ခန္က ပန္းတစ္ပြင့္စီ ေပးခဲ့ပါတယ္။

တစ္နိုင္ငံလုံးမွာ ယာဘေတြ ျပန့္ေနၿပီ။ အထက္တန္းေက်ာင္းေတြနဲ႕ ေကာလိပ္ေတြက ေက်ာင္းသားေတြေတာင္ ယာဘေဆး စြဲေနၾကၿပီလို႔ ဝန္ႀကီးက တက္ေရာက္လာသူေတြကို ေျပာခဲ့ပါတယ္။

တက္ကနဖ္မွာ လာအဖမ္းခံၾကသူေတြဓာတ္ပုံ မူပိုင္GETTY IMAGES

Image caption

လူေပါင္း ၁၀၂ ေယာက္က ရဲေတြဆီမွာ လာအဖမ္းခံ

သူက အဲဒီေန႕ကလာအဖမ္းခံၾကသူေတြကိုလည္း ဆက္စကားေျပာခဲ့ပါတယ္။

"ခင္ဗ်ားတို႔ အခုလို လာအဖမ္းခံလိုက္တာကလည္း တက္က္နဖ္ေရာ တစ္နိုင္ငံလုံးမွာပါ ယာဘေဆးျပား ကင္းစင္ေအာင္လုပ္နိုင္မယ္ဆိုတဲ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ရည္မွန္းခ်က္ကို ခိုင္ခိုင္မာမာ ျပလိုက္တာပါ" လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။

အဲဒီေန႕က လာအဖမ္းခံၾကသူေတြဟာ အခုေဆာင္းပါးေရးသားခ်ိန္ ဧၿပီလအထိ ျပန္မလြတ္ၾကေသးပါဘူး။

ဝန္ႀကီးအေျပာအရဆိုရင္ေတာ့ လာအဖမ္းၾကသူေတြဟာ သူ႕တို႔ ဆႏၵအေလ်ာက္ ရဲလက္ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ လာအပ္ၾကတာ လို႔ ယူဆစရာရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ထဲက ေရွာ္ကက္အလမ္ဆိုသူဟာ သူ႕ အသက္ေသမွာေၾကာက္လို႔ သြားအဖမ္းခံခဲ့ရတာပါလို႔ ညီျဖစ္သူက ေျပာပါတယ္။

ရဲေတြက အပစ္ခံရမယ့္ လူစာရင္းကို ျပဳစုထားတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းၾကားတဲ့အခါမွာ ကြၽန္ေတာ့္အစ္ကိုက သိပ္ေၾကာက္သြားလို႔ သြားအဖမ္းခံလိုက္တာပါလို႔ မိုဟာမက္ အလန္ဂါက ေျပာပါတယ္။

ခရိုင္ရဲဝန္ မာဆြတ္ဟိုစိန္ကေတာ့ သူတို႔ ဒီလို ဖိအားေပးခဲ့တာ မရွိပါဘူးလို႔ ျငင္းပါတယ္။

"ကြၽန္ေတာ္ အခိုင္အမာေျပာနိုင္ပါတယ္။ ပစ္သတ္မယ့္ လူစာရင္းဆိုတာ လုံးဝ မရွိပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ တရားခံေတြကို ဖမ္းမိဖို႔ပဲ အၿမဲႀကိဳးစားပါတယ္" လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။

အဲဒီ ေဖေဖၚဝါရီလက လူေတြ လာအဖမ္းခံခဲ့အၿပီးမွာ ေကာ့ဆက္ဘဇားခရိုင္အတြင္း ယာဘေဆးျပားေရာင္းဝယ္မႈဟာ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါး ၾက်သြားခဲ့ပါတယ္လို႔လည္း ရဲဝန္ မာဆြတ္ဟိုစိန္က ေျပာပါတယ္။

ယာဘေတြ ရွာေနတဲ့ နယ္ျခားေစာင့္ရဲဓာတ္ပုံ မူပိုင္GETTY IMAGES

Image caption

တက္ကနဖ္က ဘတ္စကားတစ္စီးေပၚမွာ ယာဘေတြ ရွာေနတဲ့ နယ္ျခားေစာင့္ရဲ

၂၀၁၈ ခုႏွစ္မွာ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္တစ္နိုင္ငံလုံးမွာ ယာဘေဆးျပား ၅၃ သန္း ဖမ္းမိခဲ့ပါတယ္။ ဒီ မူးယစ္ေဆး ေမွာင္ခိုလုပ္ငန္းဟာ တစ္ႏွစ္တစ္ႏွစ္ကို ေဒၚလာ သန္းတစ္ေထာင္ေလာက္တန္ဘိုး ရွိပါတယ္။

နိုင္ငံတြင္းမွာ မူးယစ္ေဆးစြဲေနသူ အေရအတြက္ ဘယ္ေလာက္ရွိတယ္ဆိုတာကို အတိအက် စာရင္းျပဳစုထားတာမ်ိဳးေတာ့ မရွိပါဘူး။ မူးယစ္ေဆးႏွိမ္နင္းေရးဌာနက လူေလးသန္းေလာက္ မူးယစ္ေဆးစြဲေနတယ္လို႔ ခန့္မွန္းထားေပမယ့္ လူမႈေရးအဖြဲ႕ေတြကေတာ့ ခုႏွစ္သန္းေလာက္လို႔ မွန္းပါတယ္။ အဲဒီထဲမွာ သုံးပုံတစ္ပုံေလာက္က ယာဘေဆးစြဲေနသူေတြလို႔ ယူဆရပါတယ္။

အစပိုင္းက ေျပာခဲ့တဲ့ ယာဘေဆးစြဲခဲ့သူ မိုဟာမက္အတြက္ေတာ့ ယာဘသုံးလို႔ စိတ္တက္ႂကြရတာေတြဟာ သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းရတာေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။

ကြၽန္ေတာ့္ စိတ္မွာ အၿမဲရႈပ္ေထြးေနတယ္၊ တစ္ေယာက္ေယာက္က ကြၽန္ေတာ္ေျပာတာကို ခိုးနားေထာင္ေနတယ္။ ကြၽန္ေတာ့္ကို တစ္ေယာက္ေယာက္က ေစာင့္ၾကည့္ေနတယ္လို႔ အၿမဲခံစားေနရတယ္။

ဒီလို စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားျဖစ္ရတာေတြဟာ ယာဘသုံးသူေတြအၾကားမွာ ေတြ႕ရေလ့ရွိပါတယ္။

သူ ဒီလို မူး႐ူးေနခ်ိန္မွာပဲ သူ႕ မိသားစုက အကူအညီေတာင္းလို႔ တစ္ညမွာ လူစိမ္းတခ်ိဳ႕က သူ႕ကို ခ်ဳပ္ေႏွာင္ၿပီး ေဆးခန္းတစ္ခုဆီကို ေခၚသြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက အေတြ႕အႀကဳံဟာ သိပ္ကို ထိတ္လန့္စရာ ေကာင္းခဲ့ေပမယ့္ အခုေတာ့ သူ႕ကို ေဆးခန္းပို႔ေပးခဲ့ၾကတာကို မိုဟာမက္က ေက်းဇူးတင္ေနပါၿပီ။ သူ အဲဒီ ေဆးျဖတ္စခန္းမွာ ေလးလေနခဲ့ရၿပီး အခုဆို ေဆးျပတ္တာ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ပါၿပီ။ သူ႕ကို ေဆးျဖတ္ေပးခဲ့တဲ့ စခန္းမွာပဲ လုပ္အားေပး ျပန္လုပ္ေပးေနပါတယ္။ ဒါကလည္ဒ ေဆးကို ျပန္မသုံးမိေအာင္ပါလို႔ သူက ေျပာပါတယ္။

အခုဆို သူ အလုပ္ျပန္လုပ္ဖို႔ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနပါၿပီလို႔ မိုဟာမက္ရဲ႕ ဇနီးသည္ ႏူစရတ္ကေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကြၽန္မကေတာ့ သူ႕ကို အတင္းမတိုက္တြန္းပါဘူး။ သူ အကူအညီလိုရင္ ေပးဖို႔ ကြၽန္မတို႔ အားလုံး အနားမွာ ရွိေနၾကပါတယ္လို႔လည္း သူက ဆိုပါတယ္။

မိုဟာမက္နဲ႕ သူ႕ဇနီးသည္

Image caption

သံေယာဇ႕ဥ္ ပိုခိုင္မလာခဲ့

မိုဟာမက္ ယာဘေဆးစြဲခဲ့တာက သူတို႔ လင္မယားအၾကားမွာ ႀကီးမားတဲ့ အရံအတားႀကီးႀကီး တစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုလို အတူတူ ျဖတ္သန္းခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ သူတို႔ရဲ႕ သံေယာဇဥ္က ပိုခိုင္မာလာၿပီလို႔ ယုံၾကည္ေနပါတယ္လို႔ ႏူစရတ္ကေျပာပါတယ္။

မိုဟာမက္ကလည္း ဒါကို သေဘာတူပါတယ္။

"အခုဆို သူ႕ကို ကြၽန္ေတာ္ပိုယုံၾကည္လာတယ္။ သူ ကြၽန္ေတာ့္ကို စြန့္သြားမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။"

ယာဘ - လွယ်လွယ်ရ များများသုံးရင်း ခြိမ်းခြောက်ခံလာရတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာ အနီရောင်နဲ့ ပန်းရောင်ဆေးပြားလေးတွေ စွဲနေသူ သောင်းနဲ့ သိန်းနဲ့ ချီပြီး ရှိနေပါပြီ။ အဲဒီ ဆေးပြားလေးတွေဟာ နေရာတကာ လွယ်လွယ်နဲ့ ဝယ်လို့ ရနေသလို စျေးလည်းချိုပါတယ်။ အဲဒီ ဆေးပြားလေးတွေကတော့ ယာဘလို့ အသိများတဲ့ မူးယစ်ဆေးပါ။ မူးယစ်ဆေး သုံးစွဲသူ၊ ရောင်းဝယ်သူတွေကို နှိမ်နင်းရင်း ရဲတွေက ပစ်သတ်လို့ လူ ရာနဲ့ ချီပြီးလည်း သေဆုံးခဲ့ရပါပြီ။ ကျွန်တော် မအိပ်ပဲ ၇ ရက်၊ ၈ ရက်၊ တခါတလေ ၁၀ ရက်အထိ နေခဲ့တယ်။ မနက်၊ နေ့လယ်၊ ည အချိန်တိုင်း ယာဘကို သုံးတယ်။ ပြီးတော့ မအိပ်တော့ပဲ တစ်ညလုံး အလုပ်လုပ်နေနိုင်တယ် လို့ ပြောပြသူကတော့ မိုဟာမက်ပါ။ သူယာဘ စွဲနေတာ ကြာပါပြီ။ မအိပ်ပဲ အချိန်အကြာကြီး နေပြီးတဲ့နောက်မှာတော့ သူ မခံနိုင်တော့ပါဘူး။လုံးဝ သတိလစ်သွားတယ်။ ဘာမှ မသိတော့ဘူး။ နှစ်ရက် သုံးရက်ကြာတော့ ပြန်နိုးလာပြီး တစ်ခုခုစားတယ်။ ပြီးရင် ပြန် အိပ်တော့တာပဲ။ ယာဘ ရှိသေးရင် အဲဒီအချိန်မှာ သောက်လိုက်တယ်။ တစ်လုံးပဲ ကျန်လည်း အဲဒီဆေးပြားကို သောက်လိုက်ပါတယ်။ 

မိုဟာမက် ယာဘစွဲသွားက ဒက္ကားမှာ အလုပ်လုပ်ချိန်က စပါတယ်။ 

Image captionလူတွေနဲ့ ပိုရောလာတယ်၊ သီချင်းကို ပိုနားထောင်ဖြစ်တယ်၊ စီးကရက်ကြိုက်တယ်၊ လိင်ကိစ္စလည်း ပို အားသန်လာပါတယ်။

ကျွန်တော်တို့က ဂျပန်ကို ကုန်ပို့တဲ့ အလုပ်လုပ်တာဆိုတော့ အချိန်ကွာလို့ ညဘက်မှာ အလုပ်လုပ်ရတယ်။ အဲဒီမှာ အလုပ်ထဲက တစ်ယောက်က ယာဘအကြောင်း ကျွန်တော့်ကို ပြောတယ်။ အဲဒီ ဆေးပြားသုံးရင် ည မအိပ်ပဲ နေနိုင်တယ်။ ပိုလည်း အားရှိတယ်။ မနက်ကျလည်း အပင်ပန်းခံနိုင်တယ်၊ ညလည်း အလုပ်ဆက်လုပ်နိုင်တယ်လို့ ပြောတယ်။ 

စပြီး သုံးစမှာတော့ သူ့ သူငယ်ချင်းပြောသလိုပဲ ကောင်းတဲ့အပိုင်းတွေကို မိုဟာမက်ခံစားရပါတယ်။ အဲဒါက သိပ်တော့ ကြာကြာမခံပါဘူး။ သူ့အမူအရာတွေ ပျက်လာပြီး လူကလည်း ပြိုလဲတော့မလို ဖြစ်လာပါတယ်။ 

ယာဘ စသုံးတဲ့အချိန်မှာတော့ အားလုံးက အကောင်းချည်းလိုပဲ၊ စိတ်တက်ကြွတယ်။ အားလည်း ပြည့်တယ်၊ စိတ်ခံစားမှုဘက်ဆို ထက်သန်နေတတ်တယ်လို့ မူးယစ်ဆေးစွဲမှုတွေကို အထူးပြုလေ့လာနေတဲ့ စိတ္တဗေဒဆရာဝန် ဒေါက်တာ အာရှစ်ဆာလင်းက ပြောပါတယ်။ 

"လူတွေနဲ့လည်း ပို ခင်တတ်လာတယ်။ သီချင်းဂီတကိုလည်း ပို ခံစားတတ်လာတယ်။ စီးကရက်ပိုသောက်လာမယ်။ လိင်ခံစားမှုလည်း ပိုအားသန်လာမယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာတော့ ယာဘသုံးတာနဲ့ လိင်ပိုင်းထက်သန်မှုကို တွဲပြီးမြင်ကြတယ်၊ အဲဒီအတွက် သုံးကြတယ်။ မအိပ်ပဲ အကြာကြီးနေနိုင်တယ်။ အင်အား ပိုပြည့်နေသလိုလည်း ခံစားရတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ယုံကြည်မှုလည်း ပိုရှိလာတယ်။ ယာဘက ဖြတ်လိုက်ရင်လည်း အရက်နဲ့ ဘိန်းဖြူလို ဖြတ်ရင်ခံစားရတဲ့ ဝေဒနာတွေ မရှိဘူး။ ဒါပေမယ့် ယာဘက သိပ်ကို စွဲဖို့လွယ်တယ်။ သိပ်အန္တရာယ်ကြီးတဲ့ ဆေးပြားမျိုးပါ။"

ယာဘဆေးပြား ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ကို ရောက်လာတာ ၂၀၀၂ ခုနှစ်ကပါ။ အဲဒီကတည်းက သုံးစွဲသူ၊ စွဲလမ်းသူ၊ ရောင်းချသူတွေလည်း တဖြေးဖြေးချင်းတိုးလာနေခဲ့ပါတယ်။ အိန်မီးချင်းမြန်မာနိုင်ငံမှာ အမြောက်အမြေားထုတ်လုပ်တဲ့ အဲဒီဆေးပြားတွေဟာ နယ်စပ်ကတဆင့် အလုံးအရင်းနဲ့ ဝင်ရောက်လာခဲ့ပါတယ်။ နှစ်နိုင်ငံကြားက နာ့ဖ်မြစ်ကြောင်းတလျှောက်ဟာ မူးယစ်ဆေး ဝင်ရောက်ရာ လမ်းကြောင်းတစ်ခုပါပဲ။ 

Image captionနယ်စပ်တလျှောက်ကနေ ယာဘတွေ အလု့းအရင်းနဲ့ ဝင်ရောက်

အဲဒီ နယ်စပ်က မြစ်ကို ဖြတ်ကျော်ပြီး ၂၀၁၇ ခုနှစ်က ရိုဟင်ဂျာတွေ သိန်းချီလို့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဘက်ကို ထွက်ပြေးခဲ့ကြပါတယ်။ မြန်မာစစ်တပ်ရဲ့ ဖိနှိပ်နှိမ်နင်းမှုတွေက ရှောင်တိမ်းလွတ်မြောက်အောင်လို့ပါ။ အခုဆို ဒုက္ခသည်ပေါင်း တစ်သန်းလောက် နယ်စပ်က ဖြစ်သလို တည်ဆောက်ထားတဲ့ စခန်းတွေမှာ နေနေကြပါတယ်။ အဲဒီ ဒုက္ခသည်တွေဟာ မူးယစ်ဆေးကုန်သည်တွေက ဆေးပြားသယ်ဆောင်ရေးအတွက် အသုံးချ ခိုင်းစေခံရသူတွေ ဖြစ်လာကြပါတယ်။ အမျိုးသမီးတွေကတောင် ဆေးပြားတွေကို သူတို့ရဲ့ အမျိုးသမီးအင်္ဂါထဲ ထည့်လို့ သယ်ယူကြတာတွေလည်း ရှိပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စီးပွားရေးဟာ တဟုန်ထိုးတိုးတက်အားကောင်းခဲ့တဲ့ အချိန်တစ်ခု မကြာခင်က ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီ အခြေအနေကို မူးယစ်ကုန်သည်တွေက အမိအရ အသုံးချခဲ့ပုံရတယ်လို့ မူးယစ်စျေးကွက်ကို လေ့လာထားသူတွေက သုံးသပ်ပါတယ်။ မူးယစ်ဆေး ကုန်သည်တွေဟာ ယာဘတွေကို အလုံးအရင်းနဲ့ တင်သွင်းလာပြီး စျေးကွက်ထဲမှာ စျေးသက်သက်သာသာနဲ့ ရောင်းပေးပါတယ်။ အများစုက စွဲနေပြီး မသုံးရမနေနိင် ဖြစ်လာတော့မှ သူတို့ လိုချင်သလို ရောင်းကြတော့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

ကျွန်တော်တော့ လုံးဝကို မသုံးရမနေနိုင် ဖြစ်သွားခဲ့ပါတယ်လို့ မိုဟာမက်က ပြန်ပြောပြပါတယ်။ 

အဲဒီအချိန်က သူတို့ရဲ့ မွေးစကလေးကို ကြည့်ရှုနေရတဲ့ မိုဟာမက်ရဲ့ ဇနီး နူစရတ်ကလည်း မိုဟာမက်ရဲ့ အပြုအမူတွေဟာ တစ်နေ့ထက်တစ်နေ့ မှန်းလို့မရအောင်ဖြစ်ဖြစ်လာတယ်လို့ ပြောပါတယ်။

Image captionမိုဟာမက်နဲ့ သူ့ဇနီးသည်

"သူ အိမ်ပြန်လာပြီဆို ကျွန်မကို အားလုံး အပြစ်ရှာတော့တာပဲ၊ ထမင်း ဟင်းနဲ့ ပတ်သက်လို့ဖြစ်ဖြစ်၊ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းနဲ့ ဖြစ်ဖြစ်၊ ကျွန်မ အလုပ်နဲ့ ပတ်သက်လို့ ဖြစ်ဖြစ် အပြစ်ရှာတယ်။ အဲဒါက သူ့အရင်က ပုံစံနဲ့ လုံးဝ မတူဘူး" လို့ နူစရတ်က ဆိုပါတယ်။ အိမ်ထဲမှာ ယာဘဆေးပြားတွေတွေ့ရတဲ့ အချိန်မှာတော့ သူ မိုဟာမက်ကို မေးခဲ့ပါတယ်။ 

"သူက ကျွန်မကို အော်တယ်။ သူ ဆေးကုခံဖို့ ကိုကျွန်မပြောပေမယ့် လက်မခံဘူး၊ သူ မဟုတ်ဘူးပဲ ငြင်းတယ်၊ နင်က ငါ့ကို မယုံဘူး၊ နင်တစ်ယောက်ယောက်နဲ့ ထွက်သွားချင်တယ်၊ ငါနဲ့ အတူမနေချင်ဘူးလို့ စွပ်စွဲတယ်။ အဲဒီအချိန်တွေက ကျွန်မအတွက် သိပ်ခက်ခဲပါတယ်။ သူ အဲဒီအချိန်က ကျွန်မကို သတ်ချင်တောင် သတ်လိုက်နိုင်ပါတယ်။"

မြို့တော် ဒက္ကားက စိတ်ပညာဆရာဝန် အာရှစ်ဆာလစ်ကတော့ အရက်သောက်တာကို ပိတ်ပင်တားမြစ်ထားပြီး အရက်ကိုလည်း လွယ်လွယ်နဲ့ မရတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မှာ ယာဘဆေးပြားတွေက အစားထိုးပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် နေရာယူထားတယ်လို့ ပြောပါတယ်။ 

"တစ်ခါက လူကြီးလူကောင်းဆိုသူ တစ်ယောက် ကျွန်တော့်ဆီ ရောက်လာတယ်။ သူ့ မိဘတွေကလည်း တော်တော်လေး စည်းကမ်းတင်းကျပ်တဲ့ ရှေးရိုးစွဲသမားတွေ၊ ဒါကြောင့် သူက သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ အပြင်ထွက်လည်တဲ့ အခါ တခြားသူတွေ ဘီယာသောက်လည်း သူက မသောက်ဘူး၊ အိမ်ပြန်လာရင် အရက်နံ့ထွက်နေမှာ စိုးလို့။ သူ အသက် ၃၀ ကျော်မှာပဲ ယာဘကို စပြီး စမ်းသုံးမိသွားတယ်။ သူ ဆေးသုံးထားလည်း အပြင်ပန်းက ကြည့်ရင် မသိသာဘူး၊ အနံ့လည်း မထွက်ဘူး။ ဆေးပြားကိုလည်း နည်းနည်းပဲ သုံးတော့ နောက်တစ်နေ့ကျတော့လည်း သိပ်ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဖြစ်မနေဘူးပေါ့။"

Image captionကော့ဆက်ဘဇားနားမှာ ရဲတွေက ယာဉ်တွေကို ရပ်တန့်ရှာဖွေ

ဒါပေမယ့် ယာဘ သုံးသူတွေဟာ စိတ်ပြေလက်ပျောက်သုံးစွဲတာနဲ့ တင်မရပ်တော့ပါဘူး။ ရာဇ၀တ်မှုတွေကိုလည်း ကျူးလွန်လာပါတယ်။ ယာဘက နေရာတိုင်းလိုမှာ အလွယ်တကူ ရနေတာကလည်းတစ်ကြောင်း၊ ဆေးသုံးတဲ့လူတွေက ပြဿနာတွေဖော်လာတာကလည်း တစ်ကြောင်းကြောင့် နောက်ဆုံးတော့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရက ယာဘဆေးပြားလက်ဝယ်တွေ့သူတွေကို အရေးယူလာပြီး မူးယစ်ဆေးရောင်းဝယ်မှုတွေကို လုံးဝ သည်းမခံဘူးဆိုတဲ့ မူဝါဒကိုလည်း ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါတယ်။ ဒီ မူဝါဒကြောင့်ပဲ ရဲတွေက မူးယစ်ဆေးဝါး သုံးစွဲသူ၊ ရောင်းဝယ်သူတွေကို အကျဉ်းရုံး သုတ်သင်သတ်ဖြတ်တာမျိုးတွေ လုပ်တာရှိလာတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက ပြောကြပါတယ်။

ဗလီက ပြန်လာတဲ့ တစ်နေ့ ကျွန်တော့်အိမ် ဂိတ်ဝမှာ ရဲတွေအများကြီးရောက်နေတာတွေ့ရတယ်လို့ တက်ကနပ်ဖ်မှာ နေတဲ့ အဗ္ဗဒူလ်ရာမန်က ပြန်ပြောပြပါတယ်။ တက်ကနပ်ဖ်ဆိုတာ ယာဘဆေးပြားအများဆုံးရောင်းဝယ်ကြတဲ့ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အရှေ့တောင်ပိုင်း ကော့ဆက်ဘဇားဒေသက မြို့တစ်မြို့ပါ။ 

"သူတို့ အိမ်ထဲဝင်လာကြပြီး ကျွန်တော့်သား အဘူလ်ကာလမ်ကို ရေချိုးခန်းထဲက ဆွဲထုတ်ပြီး လက်ထိပ်ခတ်ပါတယ်။ သူ့ကို မဖမ်းပါနဲ့၊ သူ ဘာလုပ်လို့လဲလို့ ကျွန်တော်က မေးတော့ ရဲတစ်ယောက်က အဖိုးကြီး စကားမများနဲ့၊ ခင်ဗျားကိုပါ ပစ်သတ်ရမလား" လို့ ပြောပါတယ်။

အဘူလ်ကာလမ်ဟာ လူကုန်ကူးမှုနဲ့ အဖမ်းခံခဲ့ရပြီး ထောင်ကျခဲ့လို့ ပြန်လွတ်လာတာ မကြာသေးပါဘူး။ မူးယစ်ဆေးမှုနဲ့တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ သူ့ကို အခုတစ်ခေါက်ဖမ်းခေါ်သွားပြီး ဖမ်းထားလို့ ငါးရက်အကြာမှာတော့ သူ့အဖေဆီ သတင်းဆိုးကြီး ရောက်လာပါတယ်။ 

Image captionအဗ္ဗဒူလ်ရာမန်

ကျွန်တော့်သား အပြန်အလှန် ပစ်ကြရင်း သေသွားပြီလို့ ရဲတွေက ပြောတယ်လို့ သူက ပြန်ပြောပြပါတယ်။ 

အဘူလ်ကာလမ်ဟာ ဇန်နဝါရီလ ၉ ရက်နေ့က ရဲစခန်းနဲ့ တော်တော်လှမ်းတဲ့ နေရာတစ်ခုမှာ သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။ ရဲတွေကတော့ သူ အချင်းချင်းအပြန်အလှန် ပစ်ခတ်ရင်း သေသွားတာလို့ ပြောပါတယ်။ မီဒီယာသတင်းတွေမှာတော့ အဘူလ်ကာလမ်နဲ့အတူ နောက်တစ်ယောက်လည်း အဲဒီနားမှာပဲ သေဆုံးနေတာတွေ့ခဲ့ရပြီး အချင်းဖြစ်တဲ့နေရာက ယာဘဆေးပြား နှစ်သောင်းနဲ့ သေနတ်ငါးလက်ကို သိမ်းဆည်းရမိတယ်လို့ ဖော်ပြပါတယ်။ 

၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရက မူးယစ်ဆေး နှိမ်နင်းရေး စီမံချက် စတင်ခဲ့ပြီး ပထမ ခုနှစ်လအတွင်းမှာပဲ နိုင်ငံတဝန်းမှာ လူပေါင်း ၃၀၀ နီးပါး သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေး အဖွဲ့တစ်ခုက ပြောပါတယ်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်မီဒီယာ သတင်းတွေမှာတော့ အစိုးရက အကြောင်းပြလေ့ရှိတဲ့ အပြန်အလှန်ပစ်ခတ်ကြရင်းဆိုတဲ့ စကားလုံးကို အဖွင့်အပိတ်မျက်တောင်တွေနဲ့ ဖော်ပြတတ်ကြပါတယ်။ အဲဒါကတော့ ဒီလို အပြန်အလှန် ပစ်ကြတယ်ဆိုတာ တမင်ဖန်တီးထားတာလို့ သံသယတွေ ကြီးကြီးမားမား ရှိနေကြတယ်ဆိုတာကို ဖော်ပြချင်တာပါ။ 

ကော့ဆက်ဘဇားက ခရိုင်ရဲဝန် မာဆွတ်ဟိုစိန်ကတော့ ယာဘရောင်းဝယ်တဲ့သူတွေကို ပစ်သတ်ရမယ်ဆိုတဲ့ မူဝါဒ ချထားတာ မရှိဘူးလို့ ဆိုပါတယ်။ ဒါဆို အဘူလ်ကာလမ် သေဆုံးရတဲ့ အနေအထားကိုရော သူဘယ်လို ရှင်းပြမှာပါလဲ။

တခါတလေ ကျွန်တော်တို့ စီမံချက်လုပ်ရင် ယာဘမှောင်ခိုသမားတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရပါတယ်။ သူ သေသွားတာလည်း အဲဒီလို ရင်ဆိုင်တိုက်ခိုက်ရမှု တစ်ခုခုမှာ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်လို့ ရဲဝန်က ပြောပါတယ်။"ဖမ်းမိတဲ့ လူတွေကို ကျွန်တော်တို့က ရဲစခန်းကို ခေါ်သွားတယ်။ သူတို့ကို စစ်ဆေးလို့ သတင်းရရင် ကျွန်တော်တို့ အပြင်ထွက်ပြီး စစ်ဆင်ရေးလုပ်ပါတယ်။ အဲဒီလို စစ်ဆင်ရေးလုပ်တဲ့အချိန် ဒုစရိုက်သမားတွေက သေနတ်တွေဘာတွေနဲ့ ပြန် ပစ်တာတွေရှိတယ်။အဲဒီလို ပစ်ရင်းခတ်ရင်း သူသေသွားတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။" 

Image captionကော့ဆက်ဘဇားက ခရိုင်ရဲဝန် မာဆွတ်ဟိုစိန်

ဒီလို သေဆုံးမှုတွေဟာ တစ်ပုံစံထဲလိုလို ဘာလို့ ဖြစ်နေရတာလဲဆိုတဲ့ အမေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီးလည်း သူ့မှာ အဖြေရှိပါတယ်။ 

"ပုံစံတူနေတာတွေတော့ ရှိမှာပေါ့ဗျာ။ ဒါပေမယ့် ဖြစ်လိုက်တိုင်း ဒီအတိုင်းချည်းပဲဆိုတော့ ခင်ဗျားကို ကျွန်တော်က တခြားလှီးလွဲပြောရမှာလား။"

ဖေဖေါ်ဝါရီလမှာတော့ ခရိုင်ရဲဝန်က တက္ကနပ်ဖ်မြို့မှာ ထူးထူးခြားခြားပွဲကလေး တစ်ခုလုပ်ပါတယ်။ သောင်းချီပြီး လာကြည့်တဲ့လူတွေရဲ့ ရှေ့မှာ ယာဘရောင်းတဲ့လူဆိုတဲ့ လူပေါင်း ၁၀၂ ယောက်က ရဲတွေဆီမှာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ လာအပ်ကြတာပါ။ ဒီလူအားလုံးဟာ ဒေသခံတွေချည်းပါပဲ။ သူတို့ထဲမှာ အာဏာရ အဝါမီလိခ်ပါတီရဲ့ လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်ဟောင်း တစ်ယောက်ရဲ့ အမျိုးတွေနဲ့ တခြား လွှတ်တော်အမတ်တွေရဲ့ အမျိုးတွေတောင်ပါပါတယ်။ အဲဒီပွဲမှာ လက်နက်မျိုးစုံ အလက် ၃၀ နဲ့ ယာဘဆေးပြား သုံးသိန်းခွဲ ပါတဲ့ အိတ်ကလေးတွေကိုလည်း ခင်းကျင်းပြသထားပါတယ်။ လာပြီး အဖမ်းခံတဲ့လူတွေကို ပန်းတွေနဲ့ ဆင်ထားတဲ့ စင်မြင့်ရှေ့မှာ တန်းစီခိုင်းထားပြီး သူတို့ကို ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီး အဆာဒူဇမန်ခန်က ပန်းတစ်ပွင့်စီ ပေးခဲ့ပါတယ်။ 

တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ယာဘတွေ ပြန့်နေပြီ။ အထက်တန်းကျောင်းတွေနဲ့ ကောလိပ်တွေက ကျောင်းသားတွေတောင် ယာဘဆေး စွဲနေကြပြီလို့ ဝန်ကြီးက တက်ရောက်လာသူတွေကို ပြောခဲ့ပါတယ်။ 

ဓာတ်ပုံ မူပိုင်GETTY IMAGES

Image captionလူပေါင်း ၁၀၂ ယောက်က ရဲတွေဆီမှာ လာအဖမ်းခံ

သူက အဲဒီနေ့ကလာအဖမ်းခံကြသူတွေကိုလည်း ဆက်စကားပြောခဲ့ပါတယ်။

"ခင်ဗျားတို့ အခုလို လာအဖမ်းခံလိုက်တာကလည်း တက်က်နဖ်ရော တစ်နိုင်ငံလုံးမှာပါ ယာဘဆေးပြား ကင်းစင်အောင်လုပ်နိုင်မယ်ဆိုတဲ့ ကျွန်တော်တို့ ရည်မှန်းချက်ကို ခိုင်ခိုင်မာမာ ပြလိုက်တာပါ" လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ 

အဲဒီနေ့က လာအဖမ်းခံကြသူတွေဟာ အခုဆောင်းပါးရေးသားချိန် ဧပြီလအထိ ပြန်မလွတ်ကြသေးပါဘူး။ 

ဝန်ကြီးအပြောအရဆိုရင်တော့ လာအဖမ်းကြသူတွေဟာ သူ့တို့ ဆန္ဒအလျောက် ရဲလက် ကိုယ့်ဟာကိုယ် လာအပ်ကြတာ လို့ ယူဆစရာရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ထဲက ရှော်ကက်အလမ်ဆိုသူဟာ သူ့ အသက်သေမှာကြောက်လို့ သွားအဖမ်းခံခဲ့ရတာပါလို့ ညီဖြစ်သူက ပြောပါတယ်။ 

ရဲတွေက အပစ်ခံရမယ့် လူစာရင်းကို ပြုစုထားတယ်။ အဲဒီအကြောင်းကြားတဲ့အခါမှာ ကျွန်တော့်အစ်ကိုက သိပ်ကြောက်သွားလို့ သွားအဖမ်းခံလိုက်တာပါလို့ မိုဟာမက် အလန်ဂါက ပြောပါတယ်။ 

ခရိုင်ရဲဝန် မာဆွတ်ဟိုစိန်ကတော့ သူတို့ ဒီလို ဖိအားပေးခဲ့တာ မရှိပါဘူးလို့ ငြင်းပါတယ်။ 

"ကျွန်တော် အခိုင်အမာပြောနိုင်ပါတယ်။ ပစ်သတ်မယ့် လူစာရင်းဆိုတာ လုံးဝ မရှိပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ တရားခံတွေကို ဖမ်းမိဖို့ပဲ အမြဲကြိုးစားပါတယ်" လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ 

အဲဒီ ဖေဖေါ်ဝါရီလက လူတွေ လာအဖမ်းခံခဲ့အပြီးမှာ ကော့ဆက်ဘဇားခရိုင်အတွင်း ယာဘဆေးပြားရောင်းဝယ်မှုဟာ ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး ကြျသွားခဲ့ပါတယ်လို့လည်း ရဲဝန် မာဆွတ်ဟိုစိန်က ပြောပါတယ်။ 

ဓာတ်ပုံ မူပိုင်GETTY IMAGES

Image captionတက်ကနဖ်က ဘတ်စကားတစ်စီးပေါ်မှာ ယာဘတွေ ရှာနေတဲ့ နယ်ခြားစောင့်ရဲ

၂၀၁၈ ခုနှစ်မှာ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ ယာဘဆေးပြား ၅၃ သန်း ဖမ်းမိခဲ့ပါတယ်။ ဒီ မူးယစ်ဆေး မှောင်ခိုလုပ်ငန်းဟာ တစ်နှစ်တစ်နှစ်ကို ဒေါ်လာ သန်းတစ်ထောင်လောက်တန်ဘိုး ရှိပါတယ်။ 

နိုင်ငံတွင်းမှာ မူးယစ်ဆေးစွဲနေသူ အရေအတွက် ဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာကို အတိအကျ စာရင်းပြုစုထားတာမျိုးတော့ မရှိပါဘူး။ မူးယစ်ဆေးနှိမ်နင်းရေးဌာနက လူလေးသန်းလောက် မူးယစ်ဆေးစွဲနေတယ်လို့ ခန့်မှန်းထားပေမယ့် လူမှုရေးအဖွဲ့တွေကတော့ ခုနှစ်သန်းလောက်လို့ မှန်းပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ သုံးပုံတစ်ပုံလောက်က ယာဘဆေးစွဲနေသူတွေလို့ ယူဆရပါတယ်။ 

အစပိုင်းက ပြောခဲ့တဲ့ ယာဘဆေးစွဲခဲ့သူ မိုဟာမက်အတွက်တော့ ယာဘသုံးလို့ စိတ်တက်ကြွရတာတွေဟာ သိပ်မကြာခင်မှာပဲ စိတ်ဓာတ်ကျဆင်းရတာတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။

ကျွန်တော့် စိတ်မှာ အမြဲရှုပ်ထွေးနေတယ်၊ တစ်ယောက်ယောက်က ကျွန်တော်ပြောတာကို ခိုးနားထောင်နေတယ်။ ကျွန်တော့်ကို တစ်ယောက်ယောက်က စောင့်ကြည့်နေတယ်လို့ အမြဲခံစားနေရတယ်။

ဒီလို စိတ်ကစဉ့်ကလျားဖြစ်ရတာတွေဟာ ယာဘသုံးသူတွေအကြားမှာ တွေ့ရလေ့ရှိပါတယ်။

သူ ဒီလို မူးရူးနေချိန်မှာပဲ သူ့ မိသားစုက အကူအညီတောင်းလို့ တစ်ညမှာ လူစိမ်းတချို့က သူ့ကို ချုပ်နှောင်ပြီး ဆေးခန်းတစ်ခုဆီကို ခေါ်သွားခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီတုန်းက အတွေ့အကြုံဟာ သိပ်ကို ထိတ်လန့်စရာ ကောင်းခဲ့ပေမယ့် အခုတော့ သူ့ကို ဆေးခန်းပို့ပေးခဲ့ကြတာကို မိုဟာမက်က ကျေးဇူးတင်နေပါပြီ။ သူ အဲဒီ ဆေးဖြတ်စခန်းမှာ လေးလနေခဲ့ရပြီး အခုဆို ဆေးပြတ်တာ တစ်နှစ်ကျော်ပါပြီ။ သူ့ကို ဆေးဖြတ်ပေးခဲ့တဲ့ စခန်းမှာပဲ လုပ်အားပေး ပြန်လုပ်ပေးနေပါတယ်။ ဒါကလည်ဒ ဆေးကို ပြန်မသုံးမိအောင်ပါလို့ သူက ပြောပါတယ်။ 

အခုဆို သူ အလုပ်ပြန်လုပ်ဖို့ အဆင်သင့်ဖြစ်နေပါပြီလို့ မိုဟာမက်ရဲ့ ဇနီးသည် နူစရတ်ကပြောပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်မကတော့ သူ့ကို အတင်းမတိုက်တွန်းပါဘူး။ သူ အကူအညီလိုရင် ပေးဖို့ ကျွန်မတို့ အားလုံး အနားမှာ ရှိနေကြပါတယ်လို့လည်း သူက ဆိုပါတယ်။ 

Image captionသံယောဇ႕ဉ် ပိုခိုင်မလာခဲ့

မိုဟာမက် ယာဘဆေးစွဲခဲ့တာက သူတို့ လင်မယားအကြားမှာ ကြီးမားတဲ့ အရံအတားကြီးကြီး တစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုလို အတူတူ ဖြတ်သန်းခဲ့ပြီးတဲ့နောက်မှာ သူတို့ရဲ့ သံယောဇဉ်က ပိုခိုင်မာလာပြီလို့ ယုံကြည်နေပါတယ်လို့ နူစရတ်ကပြောပါတယ်။ 

မိုဟာမက်ကလည်း ဒါကို သဘောတူပါတယ်။

"အခုဆို သူ့ကို ကျွန်တော်ပိုယုံကြည်လာတယ်။ သူ ကျွန်တော့်ကို စွန့်သွားမှာ မဟုတ်တော့ပါဘူး။"

Ref:https://www.bbc.com/burmese/in-depth-48068362?ocid=socialflow_facebook