Lumps or Bumps အလံုး-အက်ိတ္

2011/4/4

ခုတေလာ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္မွာ အဆီက်ိတ္ျဖစ္ၾကသူေတြ မ်ားေနပါတယ္။ အစ္ကုိက ခါးမွာျဖစ္ေနတယ္။ အေဖက ေနာက္ေၾကာမွာ၊ ညီမေလးက ရင္ဘတ္မွာ ျဖစ္ေနတယ္။ တခ်ိဳ႕အသိေတြလဲ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဘာလို႔ အဆီက်ိတ္ေတြ အျဖစ္မ်ားလာၾကလဲ သိခ်င္လို႔ပါ။ လႈပ္ရွားမႈ နဲလို႔လား။ အစားအေသာက္ေၾကာင့္လား ရွင္းျပေပးပါဦး။ ေဆာင္ရန္ ေရွာင္ရန္ေလးေတြလဲ ေဖာ္ျပေပးပါ။

Swelling အလံုး၊ Lump/Bump အက်ိတ္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြကို Tumor လို႔ ေဆးစာက ေခၚတယ္။ ကင္ဆာ နဲ႔ ကင္ဆာ-မဟုတ္တာလို႔ ၂ မ်ိဳး ခြဲရတယ္။ အမ်ားဆံုးက ကင္ဆာ မဟုတ္ၾကပါ။ ၂ မ်ိဳးလံုးက ဘာလို႔ျဖစ္တယ္ကို တိတိက်က် ေျပာမရပါ။ က်ား-မ၊ ၾကီးသည္-ငယ္သည္မဟူ အတူတူ ျဖစ္ၾကတယ္။ အစားနဲ႔ ဆိုတယ္လို႔ ေထာက္ျပတာ မေတြ႔ဘူးပါ။

အလံုး၊ အက်ိတ္ ဆိုတာ Congenital ေမြးရာပါ၊ Traumatic ထိခိုက္-ဒဏ္ရာ၊ Inflammatory ေရာင္ရမ္းတာ၊ တျခားဟာ တခုခုလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အနာလို၊ ဒဏ္ရာလိုကေန ေဖါင္းလာတာဆိုရင္ ဆရာ၀န္မေျပာလဲ သိၾကပါတယ္။ ေရာင္တာအျပင္ နာတာ၊ နီတာ၊ ပူတာေတြနဲ႔ ေရာျဖစ္မယ္။

Fibroids (Myoma) သားအိမ္-အလံုး နဲ႔ Fibroadenoma ရင္သား-အက်ိတ္ေတြကလဲ အတြင္းထဲမွာ ျဖစ္တာမ်ားလွတဲ့ ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ အက်ိတ္ေတြ ျဖစ္တယ္။

အေပၚယံမွာ ျဖစ္တာေတြထဲမွာ ဒါေတြပါတယ္ -
1. Lipomas အဆီက်ိတ္၊ ေနရာတကာျဖစ္တယ္။
2. Sebacious cyst ေခြ်းထြက္အိတ္-အက်ိတ္၊ ေနရာတကာျဖစ္တယ္။
3. Enlarged lymph glands တက္ေစ့ေရာင္တာ၊ ခ်ိဳင္း၊ ေပါင္ျခံ နဲ႔ လည္ပင္းမွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။
4. Cyst (ဆစ္စ္) အထဲမွာ အရည္တမ်ိဳးမ်ိဳးပါတယ္၊ (ေလလဲရွိႏိုင္တယ္) အကာလႊာရွိတယ္၊ ေနရာတကာျဖစ္တယ္။
5. Ganglion လက္ေကာက္ဝတ္ေနရာမွာ အရြတ္အိတ္က ျဖစ္ရတာကို ေခၚတယ္။
6. Boils အနာစိမ္း၊ Abscess ျပည္တည္နာ၊ ေနရာတကာျဖစ္တယ္။
7. Corn or callus ငါးမ်က္စိ၊ ေျခေထာက္မွာ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။
8. Warts ၾကြက္ႏို႔၊
9. Moles မွဲ႔သီး၊
10. Cancer of the skin အေရျပားကင္ဆာ၊

Tumor လို႔ ေျပာလိုက္ရင္ အမ်ားစုက ကင္ဆာ ထင္ၾကတယ္။ မဟုတ္ပါ။ Tumor ဆိုတာက အေမရိကန္လို၊ Tumour လို႔ စာလံုးေပါင္းတာက အဂၤလိပ္နဲ႔ ေခတ္ေဟာင္း ျပင္သစ္ ျဖစ္တယ္။ ေယဘုယ် ဆိုရင္ တေနရာမွာ ပံုမွန္ မဟုတ္ဘဲ ေဖါင္းၾကြလာတာမ်ိဳးကို ေခၚတယ္။

ကင္ဆာရဲ႕ထူးျခားခ်က္က ေဖါင္းတာ၊ ေရာင္တာ၊ အက်ိတ္ျဖစ္တာ မဟုတ္ပါ။ မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္ၾကည့္ရင္ (ဆဲလ္) ေတြ၊ (တစ္ရွဴး) ေတြ မ်ားလာေတြက ပံုပ်က္ေနတာေတြ ျဖစ္ျပီး Genetic mutations ေခၚတဲ့ မ်ိဳးဗီဇေျပာင္းလဲမႈ ရွိပါတယ္။ Leukemia (လူကီးမီးယား) နဲ႔ Carcinoma in situ လိုဟာေတြဆိုရင္ ေဖါင္းလာတာမ်ိဳး မရွိၾကဘူး။

ေရာဂါနာမယ္ေတြမွာ ေနာက္ဆံုးက -megaly နဲ႔ အဆံုးသတ္ရင္ ၾကီးေနတာကို ေျပာတာျဖစ္တယ္။ ဥပမာ Hepatomegaly အသဲၾကီးေနတာ၊ Splenomegaly ေဘလံုးၾကီးေနတာ။ -oma နဲ႔ အဆံုးသတ္ရင္ အလံုးျဖစ္တယ္။ ဥပမာ -carcinoma, -sarcoma ဆိုတာမ်ိဳး။

Hemangioma, Meningocele, Branchial cyst, Dermatoid cyst, Thyroglossal cyst ေတြက ေမြးကတည္းက ျဖစ္တာမ်ိဳးေတြ။ Hematoma ဒဏ္ရာေၾကာင့္ အထဲမွာ ေသြးယိုလို႔ ေဖါင္းေနတာ၊ Dislocation အဆစ္လြဲလို႔ ေရာင္ေနတာ။

ကင္ဆာ မဟုတ္အက်ိတ္ေတြက သာမန္ျဖစ္တယ္၊ တိုးတာ-ေျပာင္းျဖစ္တာ မရွိပါ၊ အႏၲရာယ္ မရွိပါ၊ တျခားကိုလဲ မျပန္႔ပါ။
တခ်ိဳ႕ ကင္ဆာ-မဟုတ္အက်ိတ္ေတြက ဒုကၡေပးႏိုင္တာေတြ ရွိတယ္။ Mass effect ေခၚတယ္။ အေရးပါတဲ့ ေနရာ-အဂၤါေတြ အေပၚ-အနီးအနား ျဖစ္ေနရင္ Compression ဖိအား သက္ေရာက္ေစတယ္။ ေဟာ္မုန္းထြက္ရာ (အင္ဒိုခရိုင္း-ဂလင္း) ေတြမွာျဖစ္ရင္ ေဟာ္မုန္းေတြ ပိုမ်ားေစတယ္။ ဥပမာ Thyroid adenomas လည္ပင္းၾကီးအက်ိတ္၊ Pituitary adenomas ဦးေႏွာက္ (ပစ္က်ဴထရီ) အက်ိတ္ ဆိုတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။

ကင္ဆာ-မဟုတ္တာရဲ႕ ထူးျခားခ်က္က အဖံုးလႊာပါတာ ျဖစ္တယ္ မွန္ဘီလူးနဲ႔ၾကည့္ရင္ Fibrous sheath အလႊာကို ေတြ႔ရမယ္။ ဒါရွိလို႔ အျပင္ကို မျပန္႔ေစပါ။ ဒီအခ်က္ဟာ ကင္ဆာနဲ႔ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္တယ္။ ကင္ဆာ-မဟုတ္တာထဲမွာ Teratoma (တာရတိုးမား) ဆိုတာ ကေတာ့ နဲနဲဆိုးတယ္။ တခ်ိဳ႕ဟာေတြက ကင္ဆာကို ေျပာင္းသြားတတ္လို႔။ အူမၾကီးမွာ ျဖစ္တဲ့ Tubular adenoma ဆိုတာမ်ိဳးကလဲ Colon cancer ကင္ဆာကို ေျပာင္းသြားတတ္တယ္။ Melanoma နဲ႔ Seminoma ေတြက နာမယ္အရ ကင္ဆာ မဟုတ္တဲ့ သေဘာ ေဆာင္ေပမဲ့ ကင္ဆာေတြ ျဖစ္တယ္။ အစဥ္အလာ ဆက္ေခၚေနၾကလို႔ပါ။

ကင္ဆာ မဟုတ္ေပမဲ့ အလံုးကေလး ေတြ႔ရတာအျပင္ တခ်ိဳ႕မွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြပါ ရွိႏိုင္တယ္။ ဥပမာ -
• Bleeding or occult blood loss ေသြး မသိမသာျဖစ္ျဖစ္၊ သိသိသာသာျဖစ္ျဖစ္ ယိုမယ္။ ဆက္ျပီး Anemia ေသြးအားနည္းလာမယ္။
• Pressure pain ဖိေနလို႔ ေအာက္ကအဂၤါ နာမယ္။ Dysfunction အလုပ္မလုပ္ႏိုင္တာ ျဖစ္ေစမယ္။
• Cosmetic changes အၾကည့္ရ ဆိုးမယ္။
• Itching ယားမယ္။
• Hormonal syndromes ေဟာ္မုန္းမ်ားတဲ့ အက်ိဳးဆက္ေတြ ျဖစ္လာမယ္။
• Obstruction ပိတ္ဆို႔ေနမယ္။ ဥပမာ အူပိတ္တာ။
• Compression of blood vessels ေသြးေၾကာကိုဖိလို႔ ေသြးမေလွ်ာက္တာျဖစ္မယ္။ Vital organs အေရးပါတဲ့ အဂၤါေတြ အဖိခံရမယ္။

အက်ိတ္ အမ်ိဳးမ်ိဳး (ေအ-တူ-ဇက္) -
• Acne cyst ဝက္ျခံအိတ္၊
• Arachnoid cyst ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊
• Baker's cyst ဒူးေကာက္ေကြး အက်ိတ္၊
• Bartholin's cyst အမ်ိဳးသမီး ေမြးလမ္းအဝ အက်ိတ္၊
• Breast cyst ရင္သား အက်ိတ္၊
• Chalazion cyst (eyelid) မ်က္စိအတြင္း စြန္ျခင္း၊
• Choroid plexus cyst (brain) ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊
• Epididymal cyst ေယာက္်ား-အေစ့ အက်ိတ္၊
• Ganglion cyst ေျခ-လက္ အရြတ္ေၾကာ အက်ိတ္၊
• Glial cyst ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊
• Gartner's duct cyst အမ်ိဳးသမီး ေမြးလမ္းအဝ အက်ိတ္၊
• Hydatid cyst တိပ္ျပားပံုသန္ေကာင္ အက်ိတ္၊
• Hydrocele မုတ္ေရာဂါ၊
• Liver cystic disease အသဲ အက်ိတ္၊
• Meibomian cyst မ်က္ခြံ အက်ိတ္၊
• Nabothian cyst သားအိ္မ္အဝ အက်ိတ္၊
• Ovarian cyst မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္၊
• Paratubal cyst သားအိမ္ျပြန္ အက်ိတ္၊
• Pericardial cyst ႏွလံုးအိတ္ အက်ိတ္၊
• Peritoneal cyst ဗိုက္ေခါင္း-အဖံုးလႊာ အက်ိတ္၊
• Pilar cyst ဦးေရခြံ အက်ိတ္၊
• Renal cyst ေက်ာက္ကပ္ အက်ိတ္၊
• Polycystic ovary syndrome မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္၊
• Pineal gland cyst ဦးေႏွာက္ အက်ိတ္၊
• Sebaceous cyst ေခြ်းထြက္အိတ္ အက်ိတ္၊
• Spermatocele ေယာက္်ား-အေၾကာ အက်ိတ္၊

အတြင္းထဲေရာ အျပင္မွာပါျဖစ္တဲ့ အလံုး-အက်ိတ္ေတြထဲမွာ စိတ္ဝင္စားဘို႔ ေကာင္းတာတခုက Dermoid cyst (Cystic teratoma) ဆိုတာပါ။ သူျဖစ္ရင္ လူေတြမွာရွိတဲ့ (တစ္ရွဴး) မွန္သမွ် သူ႔မွာရွိႏိုင္လို႔၊ အေမႊး၊ ဆံပင္၊ ေခြ်း၊ အဆီ၊ အရိုး၊ လက္သည္း၊ သြား၊ အရိုးႏု၊ လည္ပင္းၾကီးတစ္ရွဴး၊ စတာေတြထဲက ေတြ႔ခ်င္တာ ေတြ႔ႏိုင္တယ္။ ကင္ဆာ မဟုတ္ပါ။ မ်က္ႏွာ မ်က္ခံုးေဘးမွာ လာေတြတဲ့ အလံုး ဆိုရင္ ဒါျဖစ္မလား သံသယ မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္ရတယ္။ အျပင္က စမ္းရင္ ရာဘာကို စမ္းရသလိုေနမယ္။ မခြဲခင္ သြားကလိရင္ ေရာင္ႏိုင္တယ္၊ ရင္းႏိုင္တယ္။ အကုန္အစင္ ခြဲမထုတ္ရင္ ျပန္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္အျဖစ္မ်ား ေနရာေတြကေတာ့ Coccyx မီးေညွာင့္ရိုးအေပၚနဲ႔ Ovary မ်ိဳးဥအိမ္မွာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ ျဖစ္ရင္ ဆံပင္ေတြ အေထြးလိုက္ပါႏိုင္တယ္။ အပင္း မဟုတ္ပါ။

ကင္ဆာ-မဟုတ္တဲ့ အက်ိတ္ကို Treatment ေဆးကုဘို႔ မလိုဘူး ေျပာရင္ရတယ္။ သူရွိေနလို႔ တခုခုခံစားရမွ ကုဘို႔ လိုတယ္။ ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ပါမယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၅-၄-၂ဝ၁၁


Ref:dts-medicaleducation. blgs

- Posted using BlogPress from my iPhone5