အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးႏွင့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ား

အက်ဥ္းခ်ဳပ္

ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာသည္ ႏိုင္ငံမ်ား၏ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏အခြင့္အေရး၊ ရပိုင္ခြင့္မ်ားအား ထိခိုက္ေစသကဲ့သို႔ ေဒသတြင္းအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ လူမႈေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ စီးပြားေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားစေသာ လူမႈ အသိုင္း အဝိုင္း၌ မလိုလားအပ္ေသာ အ႐ႈပ္အေထြးမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစလၽွက္ရွိပါသည္။ အဂတိ လိုက္စားမႈမ်ားမွာ ႏိုင္ငံအားလုံးတြင္ရွိေသာ္လည္း ဝင္ေငြနိမ့္ေသာႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ပိုမိုပ်ံ႕ႏွံ႔လ်က္ ရွိပါသည္။ အထူးသျဖင့္ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဂတိလိုက္စားမႈကို ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ႀကဳံေတြ႕ခဲ့ရၿပီး ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ား အသိုင္းအဝိုင္းတြင္  ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈေနာက္က်ေသာအဆင့္ႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈႏႈန္း တြင္နာမည္ပ်က္စာရင္းဝင္ ႏိုင္ငံအဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ရာတြင္ ေကာင္းမြန္စြာအေထာက္အကူေပးႏိုင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ား၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား ႏွင့္ပူးေပါင္း၍ လက္ရွိေဆာင္႐ြက္ေနမႈမ်ားကို သိရွိေစရန္ႏွင့္ ဤစာတမ္းပါအေၾကာင္းအရာ အခ်က္အလက္မ်ားသည္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစရန္ ရည္႐ြယ္၍ ေရးသားျပဳစုတင္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။

နိဒါန္း

၁။    ကမၻာ့ႏိုင္ငံအမ်ားစုတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈကို ရင္ဆိုင္ႀကဳံေတြ႕လ်က္ရွိပါသည္။  ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းစဥ္တြင္ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ အဓိကျပႆနာတစ္ရပ္ျဖစ္ပါ သည္။ အဂတိလိုက္စားျခင္းျဖင့္ ႏိုင္ငံ၏စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရးကိစၥရပ္မ်ားတြင္ မလို လားအပ္ေသာ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကိုျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ပိုင္ ပစၥည္းမ်ား၊ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ အခြင့္အေရးႏွင့္ အက်ိဳးစီးပြားမ်ား ထိခိုက္ မႈမရွိေစေရးအကာအကြယ္ေပးရန္အတြက္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးကိုေဆာင္႐ြက္လ်က္ရွိ ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနျဖင့္ အဂတိလိုက္စားမႈ ေလ်ာ့နည္းေစရန္အတြက္ ဥပေဒျပ႒ာန္းျခင္း၊ ေကာ္မတီဖြဲ႕ျခင္း၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ပူးေပါင္း၍ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္႐ြက္ လ်က္ရွိပါသည္။

အဂတိလိုက္စားမႈ (လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ)

၂။    အဂတိလိုက္စားမႈဆိုသည္မွာ အမ်ားအက်ိဳးေဆာင္႐ြက္ရန္အတြက္ ေပးအပ္ထားသည့္ တာဝန္ႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္မ်ားကို ပုဂၢလိကအက်ိဳးအျမတ္အတြက္ အသုံးျပဳျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အမ်ားပိုင္႐ုံးအေနအထား၊ ရာထူးအဆင့္အတန္းတို႔ကို ကိုယ္က်ိဳးအတြက္ အသုံးခ်ျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။အဂတိလိုက္စားမႈအမ်ိဳးအစားမ်ား

၃။    အဂတိလိုက္စားမႈသည္အဆင့္အမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္ ျဖစ္ေပၚႏိုင္ေသာ္လည္း အၾကမ္းဖ်င္းအား ျဖင့္ အဆင့္ျမင့္အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ အဆင့္နိမ့္အဂတိလိုက္စားမႈဟူ၍ ခြဲျခားႏိုင္ပါသည္။ အဆင့္ ျမင့္အဂတိလိုက္စားမႈဆိုသည္မွာ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ အာဏာရွိပုဂၢိဳလ္မ်ားသို႔ ပမာဏေျမာက္ မ်ားစြာေပးျခင္းကိုဆိုလိုသည္။ အဆင့္နိမ့္အဂတိလိုက္စားမႈဆိုသည္မွာ “လက္ဖက္ရည္ဖိုး” ေပး ျခင္းကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ အဂတိလိုက္စားမႈကို တြန္းအားအေနျဖင့္ လိုအပ္ခ်က္အရျပဳလုပ္ ျခင္းႏွင့္ ေလာဘရမၼက္အရ ျပဳလုပ္ျခင္းဟူ၍ ခြဲျခားႏိုင္ပါသည္။

၄။    အဂတိလိုက္စားမႈ၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈအတိုင္းအတာမွာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုမတူညီပါ။ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲအဂတိလိုက္စားမႈ၊ အႏွံ႔အျပားသေဘာ ေဆာင္ေသာအဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ စနစ္တစ္ခုလုံးလိုပင္ျဖစ္ေနေသာ အဂတိလိုက္စားမႈဟူ၍ သုံးမ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါသည္။ ျဖစ္ေတာင့္ျဖစ္ခဲ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ တစ္ခါတစ္ရံမွသာ ျဖစ္ေပၚသည့္အတြက္ ထိန္းခ်ဳပ္အျပစ္ေပးရန္လြယ္ကူပါသည္။ အႏွံ႔အျပားသေဘာေဆာင္ေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈသည္ထိန္းခ်ဳပ္အျပစ္ေပး ေျဖရွင္းရန္ခက္ခဲပါသည္။ စနစ္တစ္ခုလုံး လို ပင္ ျဖစ္ေနေသာ အဂတိ လိုက္စားမႈသည္ အဆိုး႐ြားဆုံးျဖစ္ၿပီး ထိန္းခ်ဳပ္အျပစ္ေပးရန္ပိုမိုခက္ခဲကာ စီးပြားေရး အေပၚတြင္လည္း ဆိုး႐ြားစြာသက္ေရာက္ေစပါသည္။  

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဂတိလိုက္စားမႈအေျခအေန

၅။ ကမၻာ့ဘဏ္၏ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမႈအရ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိကုမၸဏီမ်ား၏ လက္ရွိျဖစ္ေပၚေန ေသာ အဂတိလိုက္စားမႈအေျခအေနမွာ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္ႏႈိင္းယွဥ္လ်င္ အဂတိလိုက္စားမႈႏႈန္း ျမင့္ မားေနသည္ကို ေတြ႕ရွိရပါသည္။ ကုမၸဏီ၏ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္သည္ သြင္းကုန္ လိုင္စင္အတြက္ တရားမဝင္ေပးေဆာင္ေနရၿပီး ကုမၸဏီ၏ ၃၀ ရာခိုင္ ႏႈန္းမွ ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ လုပ္ငန္းလိုင္စင္ႏွင့္ အခြန္ေရွာင္လိုမႈအတြက္ တရားမဝင္လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ ျပဳလုပ္ေနရေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။ ကမၻာ့ဘဏ္က ျမန္မာႏိုင္ငံအပါအဝင္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၁ ႏိုင္ငံ ကို ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာရာတြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္သာမက တရားစီရင္ေရးက႑တြင္ပါ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားရွိေနေၾကာင္းေဖာ္ျပ ထားပါသည္။ ကမၻာလုံးဆိုင္ရာအဂတိလိုက္စားမႈ အေျခအေနေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအဖြဲ႕ Transparency International မွထုတ္ျပန္ေသာ အစီရင္ခံစာတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးအေျခအေနသည္ တိုးတက္လာမႈမရွိဘဲ အဆိုး႐ြားဆုံးအေျခအေနတြင္ရပ္တန္႔ ေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားပါသည္။ Transpaency International အဖြဲ႕က ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာခဲ့သည့္ကမၻာ့ႏိုင္ငံေပါင္း ၁၈၃ ႏိုင္ငံ အနက္ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အဂတိလိုက္ စားမႈ အဆိုးဆုံးႏိုင္ငံျဖစ္ေသာ ဆိုမာလီႏိုင္ငံၿပီးလၽွင္ ဒုတိယအဂတိလိုက္စားမႈအမ်ားဆုံးေနရာ တြင္ ရပ္တည္ခဲ့ပါသည္။  Transparency International အဖြဲ႕၏ေဖာ္ျပခ်က္အရ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အဂတိလိုက္စားမႈရမွတ္မ်ားမွာ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ၁၅ မွတ္၊ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ၂၁ မွတ္ႏွင့္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ တြင္ ၂၁ မွတ္၊ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ၂၂ မွတ္ရရွိၿပီး အနည္းငယ္တိုးတက္လာသည္ကို ေတြ႕ရွိရပါသည္။

 
 ပုံ - ၁
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ၂၀၁၀ မွ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း အဂတိလိုက္စားမႈအဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္မ်ား
Source: Transparency International
၆။    Transparency International မွ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည့္ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္သည့္ အၫႊန္းကိန္းမ်ားအရ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ား ႏႈိင္းယွဥ္ထားမႈကို ေအာက္ပါဇယားျဖင့္ ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္-

ပုံ - ၂ တြင္ေဖာ္ျပခ်က္အရ အာဆီယံႏိုင္ငံ မ်ားတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံသည္

အဂတိလိုက္စားမႈအမ်ားဆုံးျဖစ္ၿပီး စင္ကာပူႏိုင္ငံႏွင့္ထိုင္းႏိုင္ငံတို႔သည္ အဂတိ လိုက္စားမႈ

အနည္းဆုံးျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ရွိရ ပါသည္။

ပုံ - ၂
၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း အာဆီယံႏိုင္ငံမ်ား၏ အဂတိလိုက္စားမႈႏႈန္း
Source: ျမန္မာ့အလင္းသတင္းစာ (၈-၁၂-၂၀၁၅)

အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးေဆာင္႐ြက္ခ်က္မ်ား
၇။    ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးဥပေဒကို ၂၀၁၃ ခုႏွစ္၊ ဩဂုတ္လ ၇ ရက္ေန႔တြင္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ ဥပေဒအမွတ္ ၂၃/၂၀၁၃ ျဖင့္ အတည္ျပဳျပဌာန္းခဲ့ပါသည္။ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈ အေရးယူေဆာင္႐ြက္ေရးေကာ္မတီကို ၈-၁-၂၀၁၃ တြင္ဖြဲ႕စည္းၿပီး ၂၀၁၄ ခုႏွစ္၊ မတ္လတြင္ အဆိုပါေကာ္မတီအား ျမန္မာႏိုင္ငံအဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးေကာ္မရွင္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲဖြဲ႕စည္းခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ကုလသမဂၢအဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ ေရးဆိုင္ရာ ကြန္ဗင္းရွင္းတြင္ ၁၃၇ ႏိုင္ငံေျမာက္အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံအျဖစ္ ၂၀-၁၁-၂၀၁၂ ခုႏွစ္မွစတင္ ကာ ပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္လၽွက္ရွိပါသည္။  

၈။    ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ EITI အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ပါသည္။ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားအရ EITI ဖြဲ႕စည္းေဆာင္႐ြက္မႈသည္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈအေပၚ ျပည္သူမ်ား၏ထင္ျမင္ခ်က္အၫႊန္း (Corruption Perceptions Index) တြင္ ပိုမိုေကာင္းမြန္လာရန္ တြန္းအားေပးသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေစ ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈဆန္႔က်င္ေရး ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ သေဘာတူ စာခ်ဳပ္ကို ၂၀၁၂ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလတြင္အတည္ျပဳ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ ဆန္႔က်င္တိုက္ဖ်က္ေရး အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံမ်ားအဖြဲ႕ (SEA-PAC) ၏ ၁၀ ႏိုင္ငံ ေျမာက္အဖြဲ႕ဝင္ႏိုင္ငံလည္းျဖစ္ပါသည္။  

၉။    အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးေကာ္မရွင္ စတင္ဖြဲ႕စည္းသည့္ေန႔မွ ၂၃.၁၁.၂၀၁၅ ရက္ ေန႔အထိ တရားစြဲဆိုအေရးယူခဲ့သည့္ ပုဂၢိဳလ္ ၉ ဦး၊ ဝန္ထမ္းစည္းမ်ဥ္းအရ အေရးယူခဲ့သည့္ ပုဂၢိဳလ္ ၁၂၅ ဦး၊ လက္ရွိစုံစမ္းစစ္ေဆးဆဲကိစၥ ၃ ခုရွိပါသည္။ ေျဖရွင္းေဆာင္႐ြက္ေပးခဲ့သည့္ ကိစၥ ၃၁ ခုရွိၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္သို႔ျပန္အပ္ေငြက်ပ္ ၂၀,၆၈၅,၀၀၀ ျဖစ္ပါသည္။ တိုင္စာမ်ားကို ေကာ္မရွင္ က တိုက္႐ိုက္စစ္ေဆးတရားစြဲဆိုအေရးယူျခင္းႏွင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္မ်ားကို သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္းေဒသႀကီးအစိုးရအဖြဲ႕မ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ဌာနဆိုင္ရာကိစၥရပ္ မ်ားကို သက္ဆိုင္ရာဝန္ႀကီးဌာနမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း ၫွိႏႈိင္းေဆာင္႐ြက္လ်က္ရွိပါသည္။

သက္ေရာက္မႈအေျခအေနမ်ား
၁၀။    အဂတိလိုက္စားမႈသည္ စီးပြားေရးဖြံၿဖိဳးတိုးတက္မႈမ်ားအတြက္ အႏႈတ္လကၡဏာေဆာင္ ေသာဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည့္အျပင္ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈကို တိုက္႐ိုက္ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါသည္။ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံတြင္ စီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ရရွိရန္ အခြင့္ အလမ္းပိုမ်ားေလ၊ အဂတိလိုက္စားမႈပိုႀကီးမားေလျဖစ္ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈေၾကာင့္ အစိုး ရအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ အသက္ေမြးမႈလုပ္ငန္းမ်ား၊ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအေပၚ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားျခင္းျဖင့္ ႏိုင္ငံသားမ်ားအၾကားတြင္ ဝင္ေငြခြဲေဝျဖန္႔ျဖဴးမႈ မညီမၽွရာမွ ဆင္းရဲခ်မ္းသာကြာဟမႈ ပိုမိုမ်ားျပားလာေစၿပီး လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ျပႆနာမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္ပါသည္။

၁၁။    စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ဆက္ႏြယ္ေနေသာ ဌာနဆိုင္ရာမ်ားတြင္ အဂတိလိုက္စားျခင္း ျဖင့္ မ်ားစြာေသာဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေငြေၾကး ေဖာင္းပြမႈႏႈန္းျမင့္တက္လာျခင္းသည္ အဂတိလိုက္စားျခင္း၏ အသိသာဆုံးႏွင့္ အထင္ရွားဆုံး အေၾကာင္းအရာတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ ေငြေၾကးေဖာင္းပြျခင္းျဖင့္ တင္ဒါလုပ္ငန္း၊ ပို႔ကုန္သြင္းကုန္ လုပ္ငန္း၊ အေဆာက္အဦေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္း၊ ေျမယာႏွင့္စည္ပင္သာယာလုပ္ငန္းစေသာ လုပ္ငန္းမ်ား အားလုံး၏ငွားရမ္းခ၊ ကုန္စည္ႏွင့္ဝန္ေဆာင္မႈ ဝယ္ယူစားသုံးျခင္းအတြက္ တန္ဖိုး ႀကီးစြာေပးေဆာင္ရျခင္းသည္လည္း အဂတိလိုက္စားမႈ၏ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုျဖစ္ပါသည္။  အဂတိလိုက္စားျခင္းျဖင့္ စီးပြားေရးအက်ိဳးဆက္မ်ားမွာ ျပည္သူ႕ဘ႑ာေငြမ်ားကို ကိုယ္က်ိဳး အတြက္ အလြဲသုံးစားျပဳလုပ္ရာေရာက္ျခင္း၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္မႈမ်ားမွားယြင္းျခင္း၊ ဆုံး႐ႈံးေလလြင့္ မႈမ်ား၊ မညီမၽွမႈမ်ား၊ လူမႈေရးယိုယြင္းမႈမ်ား၊ စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းမ်ား၊ ႏိုင္ငံျခားေငြ ျပတ္လပ္မႈမ်ားစသည့္ မလိုလားအပ္သည့္ဆိုးက်ိဳးမ်ားစြာကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။

အဂတိလိုက္စားမႈေလ်ာ့နည္းေစရန္ က်င့္သုံးရမည့္နည္းလမ္းမ်ား

၁၂။    ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္သာမက ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရန္ စတင္ေဆာင္႐ြက္လာၾကပါသည္။ အစိုးရအေနႏွင့္ အေကာက္အခြန္မ်ားကို အေလအလြင့္မရွိေအာင္ေကာက္ခံၿပီး ျပည္သူ႕ဘ႑ာကို စနစ္တက်စီမံခန္႔ခြဲမႈမ်ားျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားကို အမ်ားျပည္သူသိေစရန္ ေဆာင္႐ြက္ျခင္းသည္ အဂတိလိုက္စားမႈကို ေလ်ာ့နည္းေစေသာ နည္းလမ္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားက စည္းကမ္းႏွင့္အညီ တာဝန္ယူႏိုင္မႈ၊ သတင္းအခ်က္အလက္ရရွိႏိုင္မႈ၊ ထင္သာျမင္သာရွိမႈ၊ လၽွိဳ႕ဝွက္ထိန္ခ်န္ ဖုံးကြယ္မႈမရွိျခင္းတို႔ လိုအပ္သည္ဟုယူဆၾကပါသည္။ တာဝန္သိသတင္းမီဒီယာမ်ား၏ အခ်က္အလက္မ်ားစုေဆာင္း မႈ၊ သ႐ုပ္ျပစိစစ္မႈ၊ ဖြဲ႕စည္းတင္ျပမႈႏွင့္ သတင္းျဖန္႔ခ်ိမႈတို႔သည္ အဂတိလိုက္စားမႈျပႆနာကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သိျမင္နားလည္လာေစပါသည္။ ထိုသို႔သိျမင္လာျခင္းသည္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ မႈမ်ား အရွိန္အဟုန္ျမင့္မားလာေစေရးတို႔အတြက္ အထူးအေရးႀကီးပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား ေအာင္ျမင္မႈရွိေစရန္အတြက္ အစိုးရတြင္သာ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈ ရွိသည္မဟုတ္ဘဲ ပုဂၢလိက႑မွလုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ ျပည္သူလူထု၏အကူအညီႏွင့္ ပူးေပါင္း ပါဝင္မႈတို႔သည္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ အထူးအေရးႀကီး ပါသည္။  

၁၃။    ကမၻာ့ဘဏ္၏အစီရင္ခံစာ၌ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးအား ပိုမို အားထုတ္ႀကိဳးပမ္းေဆာင္႐ြက္ရန္ လိုအပ္လ်က္ရွိေၾကာင္းႏွင့္ အဂတိလိုက္စားမႈ ေလ်ာ့နည္းေစ ရန္ က်င့္သုံးရမည့္နည္းလမ္းမ်ားျဖစ္ေသာ အစိုးရသည္လိုအပ္ေသာကုန္စည္ႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ မ်ားကို ႏိုင္ငံပိုင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွ ဝယ္ယူျခင္းအားရပ္တန္႔ရန္၊ အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးေကာ္မရွင္သည္ လြတ္လပ္စြာေဆာင္႐ြက္ႏိုင္မႈႏွင့္ မည္မၽွထိေရာက္စြာ ေဆာင္႐ြက္ ႏိုင္မႈတို႔ကို ေလ့လာသုံးသပ္ရန္၊ သတင္းအခ်က္အလက္ လြတ္လပ္ခြင့္ဥပေဒကိုျပ႒ာန္းရန္၊ ဤဥပေဒမရွိဘဲ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးသည္ ေအာင္ျမင္စြာေဆာင္႐ြက္ႏိုင္မည္မဟုတ္ ပါ။ အဂတိလိုက္စားမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ သယံဇာတအရင္းအျမစ္တူးေဖာ္ေရးႏွင့္  ပြင့္လင္းျမင္သာ မႈေဖာ္ေဆာင္ေရး (Ectractive Industries Transparency Initiative-EITI) ကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံ တကာအဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ သေဘာတူညီမႈမ်ားအတိုင္း အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္႐ြက္ရန္ စသည့္ အခ်က္မ်ားကိုတိုက္တြန္းပါသည္။    

၁၄။   အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးစနစ္တြင္ ပုံမွန္ႀကီးၾကပ္ျခင္း၊ စာရင္းစစ္ျခင္း၊ ႀကိဳတင္ ဟန္႔တားျခင္းႏွင့္ ပညာေပးအစီအစဥ္မ်ားလည္းပါဝင္ပါသည္။ အစိုးရဝန္ထမ္းမ်ား၏ ပိုင္ဆိုင္မႈ မ်ားသတင္းကို ေဖာ္ထုတ္ရန္ဟူေသာအဆိုကို ဥပေဒအျဖစ္ျပဌာန္းမည္ဆိုပါက အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးအား အလြန္အေထာက္အကူျပဳႏိုင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ အတိတ္ကအစိုးရစာရင္းစစ္ မ်ားသည္ အဂတိလိုက္စားမႈ အမႈႀကီးမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္စာရင္းစစ္လုပ္ ငန္းကို ဆက္လက္အားေပးျမႇင့္တင္ရန္လိုအပ္ပါသည္။ အစိုးရအရာရွိမ်ားကို အဂတိလိုက္စားမႈ ဆိုင္ရာပညာေပးျခင္းတြင္ လုပ္ငန္းပညာႏွင့္ က်င့္ဝတ္ဆိုင္ရာသင္တန္းမ်ားသည္ အဂတိလိုက္ စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးမည္ျဖစ္ပါသည္။ ေရရွည္တြင္အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ေရးအားထုတ္မႈမ်ား၌ ဤလုပ္ငန္းမ်ားသည္ တစ္ခုကိုတစ္ခု အေထာက္ အကူျပဳလၽွက္ ရွိပါသည္။

အဂတိလိုက္စားမႈအမ်ားဆုံးႏိုင္ငံမ်ား

၁၅။    ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈအမ်ားဆုံးႏိုင္ငံမ်ားအား ေလ့လာသိရွိႏိုင္ပါရန္ ေအာက္ပါအတိုင္းေဖာ္ျပအပ္ပါသည္-

စဥ္	ႏိုင္ငံ	အဂတိလိုက္စားမႈအဆင့္	မွတ္ခ်က္
1	ဆိုမာလီ	174
2	ေျမာက္ကိုရီးယား	174
3	ဆူဒန္	173
4	အာဖဂန္နစၥတန္	172
5	ေတာင္ဆူဒန္	171
6	အီရတ္	170
7	တာ့မင္နစၥတန္	169
8	ဥဇဘက္ကစၥတန္	166
9	လစ္ဗ်ား	166
10	ယီမင္	161

ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံ

၁၆။    ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံသည္ ျပည္တြင္းစစ္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးဆႏၵျပမႈမ်ား ဆယ္စုႏွစ္တစ္ခုၾကာထိ ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီးေနာက္ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ က႑ေပါင္းစုံ၌ပ်ံ႕ႏွံ႔လ်က္ရွိၿပီး လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အတြင္းအျမစ္တြယ္လ်က္ရွိပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ပုံစံမ်ိဳးစုံျဖင့္ျဖစ္ေပၚေနသည့္အတြက္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ရန္ လိုအပ္ေသာစြမ္းအားစုမ်ားႏွင့္ အရည္အခ်င္းမ်ားမရွိျခင္း၊ လြတ္လပ္မႈမရွိျခင္း၊ ထိေရာက္စြာစုံစမ္းေဖာ္ထုတ္ႏိုင္မႈမရွိျခင္း၊ အျပန္အလွန္ေစာင့္ၾကည့္ထိန္း ေက်ာင္းႏိုင္မႈအားနည္းျခင္း၊ တာဝန္ယူမႈမရွိျခင္း၊ အမ်ားျပည္သူႏွင့္ပူေပါင္းေဆာင္႐ြက္ႏိုင္မႈ အခြင့္အလမ္းနည္းပါးျခင္းတို႔သည္ အဂတိလိုက္စားမႈကိုပိုမိုဆိုး႐ြားေစေသာ အေျခအေနသို႔ ေရာက္ရွိေစလ်က္ရွိပါသည္။

ေျမာက္ကိုရီးယားႏိုင္ငံ

၁၇။   ေျမာက္ကိုရီးယားႏိုင္ငံ၊ အမ်ိဳးသားကာကြယ္ေရးေကာ္မရွင္ဒုတိယဥကၠ႒ဂ်န္ေဆာက္သက္ (Jang Sung-taek) သည္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ကြပ္မ်က္ခံရၿပီးေနာက္ ေျမာက္ကိုရီးယားႏိုင္ငံတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားရွိေနေၾကာင္း ေျမာက္ကိုရီးယားႏိုင္ငံပိုင္သတင္းမီဒီယာက အတည္ျပဳ ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။ အဆိုပါေဖာ္ျပခ်က္တြင္ လာဘ္စားမႈမ်ား၊ လြဲေခ်ာ္မႈမ်ား၊ သယံဇာတႏွင့္ ေျမေရာင္းခ်မႈမ်ား၊ လုံၿခဳံေရးရန္ပုံေငြမ်ား၊ Jang Sung-taek ၏ထိန္းခ်ဳပ္မႈျဖင့္ ပုဂၢလိကဆိုင္ရာ ေငြေၾကးသုံးစြဲမႈမ်ားကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။

ဆိုမာလီႏိုင္ငံ

၁၈။    ဆိုမာလီႏိုင္ငံ၏စီးပြားေရးသည္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေရလုပ္ငန္း၊ ေငြလႊဲလုပ္ငန္းႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားအေပၚတြင္တည္မွီလ်က္ရွိပါသည္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ ျပည္တြင္းျပည္ပ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ ေဖာ္ျပခ်က္မ်ားအရ စီးပြားေရးဖြံၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အရွိန္ရေနစဥ္တြင္ေခါင္းေဆာင္ မိုဟာမက္ဆီယက္ဘား (Mohamed Siad Barre) တာဝန္မွ အနားယူၿပီးေနာက္ တရားမဝင္စီးပြားေရးေစ်းကြက္မ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းကလည္း အဂတိ လိုက္စားမႈ၏ အေၾကာင္းအရင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ပါသည္။ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ သို႔ အခြန္အခမ်ား ပုံမွန္ေပးေဆာင္ျခင္းမျပဳၾကေပ။ သို႔ရာတြင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ သေဘာ တူညီခ်က္မ်ား၊ လုပ္ငန္းမ်ားခြင့္ျပဳမိန္႔ရရွိရန္အတြက္ သို႔မဟုတ္ အစိုးရအားသိမ္းသြင္းရန္ တရားမဝင္ လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္တြင္ International Crisis အဖြဲ႕၏ ေဖာ္ျပခ်က္အရ အၿငိမ္းစားယူသြားသည့္ ေခါင္ေဆာင္မ်ားသည္ ေဒသတြင္း ဆက္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွ အက်ိဳးအျမတ္မ်ားစြာရရွိခဲ့ပါသည္။ ၎ဝင္ေငြမ်ားကို တရားဝင္ ေၾကညာခဲ့ျခင္းမရွိခဲ့ပါ။

အဂတိလိုက္စားမႈအနည္းဆုံးႏိုင္ငံမ်ား

၁၉။    ကမၻာ့ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈအနည္းဆုံးႏိုင္ငံမ်ားအား ေလ့လာသိရွိႏိုင္ပါရန္ ေအာက္ပါအတိုင္းေဖာ္ျပအပ္ပါသည္-

စဥ္	ႏိုင္ငံ	အဂတိလိုက္စားမႈအဆင့္	မွတ္ခ်က္
1	ဒိန္းမတ္	1
2	နယူးဇီလန္	2
3	ဖင္လန္	3
4	ဆြီဒင္	4
5	ေနာ္ေဝ	5
6	ဆြစ္ဇာလန္	6
7	စကၤာပူ	7
8	နယ္သာလန္	8
9	လူဇင္ဘတ္	9
10	ကေနဒါ	10

ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံ

၂၀။    Transparency International အဖြဲ႕၏အတည္ျပဳခ်က္မ်ားအရ ကမၻာေပၚတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈ အနည္းဆုံးႏိုင္ငံမွာ ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံျဖစ္ေၾကာင္းသိရွိရပါသည္။ ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံ သည္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းႂကြယ္ဝေရးမိုဒယ္ဟု နာမည္ေပးထားသည့္ စနစ္ကိုက်င့္သုံးကာ အဂတိ လိုက္စားမႈအနည္းဆုံး ျဖစ္ေအာင္စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ လုပ္ငန္းခြင္အေျခအေန မၽွတမႈရွိေစ ျခင္း၊ ျပည္သူ႕ေရးရာက႑မ်ားတြင္လုံၿခဳံမႈရွိေစျခင္း၊ က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈစနစ္ကို အေကာင္း ဆုံး အေျခအေနရွိေစရန္ ဖန္တီးေပးျခင္း၊ ျမင့္မားသည့္လစာစနစ္ႏွင့္ ဘဝေနဝင္ခ်ိန္တြင္ သက္ေသာင့္သက္သာေနထိုင္ႏိုင္ေအာင္အာမခံႏိုင္ေသာပင္စင္စနစ္မ်ားရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ဒိန္းမတ္ ႏိုင္ငံမွာကမၻာေပၚတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈအနည္းဆုံးႏိုင္ငံအျဖစ္ရပ္တည္ႏိုင္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္းသိရွိ ရပါသည္။

နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံ

၂၁။    ဒိန္းမတ္ႏိုင္ငံၿပီးလၽွင္ အဂတိလိုက္စားမႈ အနည္းဆုံးႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ေနေသာႏိုင္ငံ မွာ နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံျဖစ္ပါသည္။ နယူးဇီလန္ႏိုင္ငံသည္ မၽွတမႈရွိလြန္းသည့္ ႏိုင္ငံေရးစနစ္ တည္ေဆာက္ႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ အဂတိလိုက္စားမႈ အနည္းဆုံးအေျခအေနတစ္ရပ္ကို ပိုင္ဆိုင္ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ဖင္လန္ႏိုင္ငံ

၂၂။    ဖင္လန္ႏိုင္ငံသည္ကမၻာေပၚတြင္အဂတိလိုက္စားမႈအနည္းဆုံးႏိုင္ငံစာရင္းတြင္ အဆင့္(၃) ေနရာတြင္ရပ္တည္ခဲ့ပါသည္။ ဖင္လန္ႏိုင္ငံသည္အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ရာတြင္ ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈကိုအေျခခံထားျခင္းျဖစ္သည္။ အစိုးရ၏ ေပၚလစီတစ္ခုတည္းေပၚတြင္ အေျခခံထား ျခင္းမဟုတ္ဘဲ ျပည္သူမ်ားအေပၚယုံၾကည္စိတ္ခ်မႈ၊ အစိုးရအဖြဲအစည္းတြင္ ပြင့္လင္းျမင္သာရွိမႈ၊ ဒီမိုကေရစီက်င့္သုံးမႈ၊ တက္ႂကြေသာလူ႕အဖြဲ႕အစည္းအားေကာင္းမႈ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားတစ္ဦးခ်င္း တာဝန္သိမႈ၊ ျပည္သူ႕ေရးရာႏွင့္လူ႕အခြင့္အေရးမ်ားကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မႈ စသည့္အခ်က္မ်ားမွထြက္ေပၚလာသည့္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဓေလ့ထုံးတမ္းမ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံထားျခင္းေၾကာင့္ အဂတိလိုက္စားမႈအနည္းဆုံးႏိုင္ငံအျဖစ္ ရပ္တည္ေနႏိုင္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။

စကၤာပူႏိုင္ငံ

၂၃။    စကၤာပူႏိုင္ငံသည္ အာရွတိုက္၏ တစ္ခုတည္းေသာအဂတိလိုက္စားမႈအနည္းဆုံး ထိပ္သီး ႏိုင္ငံမ်ားစာရင္းတြင္ အဆင့္ (၇) ေနရာ၌ရပ္တည္လ်က္ရွိပါသည္။ အစိုးရကထိန္းခ်ဳပ္ထားၿပီး အာဏာပိုင္အဖြဲ႕အစည္းမွတစ္ဆင့္ အခြင့္အာဏာသုံးၿပီး မျဖစ္မေနေဆာင္႐ြက္ေစျခင္း၊ အစိုးရ အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းတြင္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးေပၚလစီမ်ားခ်မွတ္ျခင္း၊ ေလ့လာ ေစာင့္ၾကည့္ျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္းမ်ားျပဳလုပ္၍ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို ေအာင္ျမင္စြာေဆာင္႐ြက္လ်က္ရွိပါသည္။

 အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ရန္အတြက္မဟာဗ်ဴဟာမ်ား

၂၄။    ၂၀၁၀ ခုႏွစ္တြင္ ေဟာင္ေကာင္၌အဂတိလိုက္စားမႈ တိုက္ဖ်က္ရန္အတြက္ မဟာဗ်ဴဟာ မ်ားကို အဆင့္ ၄ ဆင့္ျဖင့္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ပါသည္။ ပထမအဆင့္မွာ ျပင္ပအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း၊ ဒုတိယအဆင့္မွာအတြင္း အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း၊ တတိယအဆင့္မွာ အဓိကျပႆနာမ်ားကို သတ္မွတ္ျခင္း၊ စတုတၳအဆင့္မွာ မဟာဗ်ဴဟာခ်မွတ္ ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။
(က)    ပထမအဆင့္။           ယင္းအဆင့္တြင္ျပင္ပအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာ ရာ၌ႏိုင္ငံေရး၊ စီပြားေရး၊ လူမႈေရးပတ္ဝန္းက်င္မ်ားကိုေလ့လာျခင္းႏွင့္ဥပေဒ မ်ားကိုေလ့လာျခင္းဟူ၍အပိုင္း ၄ ပိုင္းသတ္မွတ္ထားသည္။ ႏိုင္ငံေရးပတ္ဝန္း က်င္ကိုေလ့လာရာတြင္ ႏိုင္ငံေရး သမားမ်ားမွ အမွန္တကယ္ ေဆာင္႐ြက္လိုသည့္ စိတ္ဆႏၵရွိ/မရွိကိုဆန္းစစ္ျခင္း၊ စီးပြားေရးပတ္ဝန္းက်င္ကိုေလ့လာရာတြင္ ျပည္ သူ႕ဝန္ထမ္း၏လစာေငြသည္ ပုဂၢလိကက႑မွ လစာႏွင့္ႏႈိင္းယွဥ္၍ လုံေလာက္ မႈရွိ/ မရွိ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ဘတ္ဂ်က္သည္အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး ရန္ပုံေငြအတြက္ လုံေလာက္စြာသုံးစြဲမႈ ရွိ/မရွိႏွင့္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားမွမည္မၽွ ပါဝင္ပတ္သက္ မႈရွိေနသည္ကိုေလ့လာျခင္း၊ လူမႈေရးပတ္ဝန္းက်င္ကိုေလ့လာရာတြင္ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ခံယူခ်က္မ်ား၊ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္တြင္ ပါဝင္ေဆာင္႐ြက္လိုျခင္းရွိ/ မရွိႏွင့္ပညာေပးမႈမည္မၽွရွိသည္ကို ေလ့လာျခင္း၊ ဥပေဒ မ်ားကိုေလ့လာရာတြင္ လက္ရွိဥပေဒႏွင့္စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ားသည္ သင့္ေလ်ာ္ လုံေလာက္မႈရွိ/ မရွိကို ေလ့လာဆန္းစစ္ျခင္းတို႔ျဖစ္ပါသည္။
(ခ)    ဒုတိယအဆင့္။    ယင္းအဆင့္တြင္ အတြင္းအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုေစာင့္ၾကည့္ ေလ့လာရာတြင္ ဌာနဆိုင္ရာမ်ား၏ လုပ္ငန္းေဆာင္႐ြက္မႈစနစ္မ်ား၊ ႏိုင္ငံ့ဝန္ထမ္း မ်ား၏ အရည္အေသြးျမႇင့္တင္ေရး အစီအစဥ္မ်ား၊ ပညာရွင္မ်ားခန္႔ထားမႈ၊ စီမံ ခန္႔ခြဲမႈပုံစံ၊ စံနမူ နာျပေခါင္းေဆာင္ေကာင္းရွိ/ မရွိေလ့လာျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္ပါသည္။
(ဂ)    တတိယအဆင့္။    ယင္းအဆင့္တြင္အဓိကျပႆသာနာမ်ားကို သတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္ ပါသည္။
(ဃ)    စတုတၱအဆင့္။    ယင္းအဆင့္သည္ အဂတိလိုက္စားမႈတိုက္ဖ်က္ေရး စီမံကိန္း ေရးဆြဲျခင္း ျဖစ္ပါသည္။  

နိဂုံး
၂၅။ အဂတိလိုက္စားမႈေလ်ာ့နည္းေစရန္အတြက္ ေဆာင္႐ြက္ရမည့္နည္းလမ္းမ်ား၊ လိုက္နာ က်င့္သုံးရမည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား၊ မူဝါဒမ်ားခ်မွတ္ၿပီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ေဆာင္႐ြက္ သင့္ပါသည္။ အဂတိလိုက္စားမႈရွိေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၌ ေနာင္ကာလ၏ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား အတြက္ သယံဇာတအသုံးျပဳႏိုင္မႈမ်ား ေလ်ာ့နည္းသြားေပမည္။ အဂတိလိုက္စားမႈသည္ သာမန္ ျပည္သူမ်ားအတြက္ ႀကီးေလးေသာတာဝန္ႏွင့္ဆိုးက်ိဳးမ်ားစြာကို ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္း အဂတိလိုက္စားမႈသည္ အနာဂတ္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈႏွင့္ ပုဂၢလိကက႑ႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား တိုးတက္မႈအတြက္ အဓိကအတားအဆီးျဖစ္သည္ဟု ကမၻာ့ဘဏ္က သုံးသပ္ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌အဂတိလိုက္စားမႈပေပ်ာက္ေရးကို ေဆာင္႐ြက္ရာ၌အစိုးရ၊ ဌာနဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း၊ လုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားအားလုံး ပါဝင္ေဆာင္႐ြက္ရန္လိုအပ္ပါ သည္။ အက်င့္ပ်က္အဂတိလိုက္စားမႈမ်ားကို အျပင္းအထန္ႏွိမ္နင္းလ်င္ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳး အတြက္ အေလ့အက်င့္ေကာင္းမ်ားက်င့္သုံးရန္ လမ္းစရရွိကာ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားရရွိေစမည့္ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ပါသည္။

သတိျပဳရန္

ဤသတင္းအခ်က္အလက္သည္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအား ၎တို႔၏ လႊတ္ေတာ္ဆိုင္ရာတာဝန္မ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ရာတြင္ အေထာက္အကူျပဳရန္အတြက္ ျဖစ္ပါသည္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးဆိုင္ရာကိစၥ တစ္စုံတစ္ခုအတြက္ အသုံးျပဳရန္မဟုတ္ပါ။ အခ်ိန္ႏွင့္တေျပးညီ ေနာက္ဆုံးရ သတင္းျဖစ္မည္ဟု သတ္မွတ္မထားသင့္ပါ။ ဤအခ်က္အလက္မ်ားအား တရားဝင္ သို႔မဟုတ္ ပညာရွင္ဆိုင္ရာအႀကံေပးခ်က္အျဖစ္ မသတ္မွတ္သင့္ပါ။ အထူးအႀကံေပးခ်က္ သို႔မဟုတ္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားလိုအပ္ပါက အရည္  အေသြးျပည့္မီေသာ သင့္ေလ်ာ္သည့္ ကၽြမ္းက်င္ ပညာရွင္ႏွင့္ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္သင့္ပါသည္။ လႊတ္ေတာ္သုေတသနဝန္ေဆာင္မႈသည္ စာတမ္းတိုမ်ားတြင္ ပါဝင္ေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ လႊတ္ေတာ္ဝန္ထမ္းမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ပါသည္။ အမ်ားျပည္သူႏွင့္ ေဆြးေႏြး မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္းမရွိပါ။