လင္-မယား ေရာဂါ

တစ္ခ်ိဳ႕အိမ္ေထာင္သည္ေတြမွာ ေယာက်္ားနဲ႔ မိန္းမ ဓာတ္မတည္႔ရင္ မိန္းမျဖစ္သူ ပိန္သြားတာ အသားမဲသြားတယ္ ရွိတယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ အမွန္တကယ္ ဓာတ္မတည့္ျခင္း ဆုိတဲ့ အေနအထားေတြ ရွိပါသလား။

အိမ္ေထာင္သည္ အခ်င္းခ်င္း ဓာတ္မတည့္ျခင္း ဆိုတာ ေဆးပညာမွာ မရွိပါ။ ေယာက္်ားေၾကာင့္ မိန္းမကို သက္ေရာက္သလို မိန္းမကေန ေယာက္်ားကိုသက္ေရာက္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ အရပ္စကားမွာေတာ့ မၾကားဘူးဘူး။ ေဆးပညာမွေတာ့ ရွိပါတယ္။ အျပန္အလွန္သေဘာပါ။

မိဘေတြကေန သေႏၶအေပၚမွာေတာ့ သက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ မ်ိဳးဗီဇ ခ်ိဳ႕ယြင္းမႈကေန Mutation ဆိုတာျဖစ္၊ Chromosome (ခရိုမိုဇုမ္း) အေျပာင္းအလဲေတြပါ ျဖစ္ျပီး ရႏိုင္တဲ့ ေရာဂါေတြ အမ်ားၾကီးပါ။ နားယဥ္ေလာက္မွာေတြသာ ေရးပါမယ္။ Coeliac disease, Color blindness, Cystic fibrosis, Down syndrome, Haemophilia, Polycystic kidney disease, Neurofibromatosis, Sickle-cell disease, Turner syndrome ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေမြးလာတဲ့ ကေလးမွာ Hemolytic disease ေရာဂါ ျဖစ္ရတာက ကေလးေသြးနဲ႔ မေအေသြး မတည့္ၾကလို႔ ျဖစ္ရတယ္။

Husband and wife disease “လင္-မယား ေရာဂါ” လို႔ ေခၚၾကတာေတြ တကယ္ရွိပါတယ္။ Infectious diseases ကူးစက္-ေရာဂါေတြ နဲ႔ Non-communicable or psychological cause ကူးစက္တာ မဟုတ္ဘဲ စိတ္ပိုင္း သက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

ကူးစက္ေရာဂါ ၄ မ်ိဳး
၁။ Genito-urinary infections မ်ိဳးပြါးလမ္း+ဆီးလမ္း ကူးစက္ေရာဂါေတြ၊
၂။ Skin diseases အေရျပားကေန ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါေတြ၊ ဥပမာ Flat warts ၾကြက္ႏို႔၊ Athlete's foot အားကစားသမား ေျခေထာက္ ေခၚတဲ့ ဖန္းဂတ္စ္ မိႈ ေရာဂါ၊ ဝဲ-ေပြးစတာေတြ၊
၃။ Peptic ulcer (Helicobacter pylori) အစာအိမ္-ေလနာ၊
၄။ Hepatitis B, AIDS and other sexually transmitted diseases လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။

ကူးစက္ေရာဂါ မဟုတ္တာ ၅ မ်ိဳး
၁။ Diabetes ဆီးခ်ိဳ၊
၂။ High blood pressure ေသြးတိုး၊
၃။ Cancer ကင္ဆာ၊
၄။ Sleep insomnia အိပ္ေရးပ်က္၊
၅။ Irritable bowel syndrome အစာမေက် ဝမ္းမေကာင္း ေရာဂါ။

ေဆးပညာမွာ အဂၤလိပ္လို အင္မတန္ အသံုးမ်ားတဲ့ ေဝါဟာရတခု ရွိတယ္။ Not uncommon "ေတြ႔ေနၾက မဟုတ္တာမ်ိဳး မဟုတ္ပါ" တဲ့။ Husband and wife disease “လင္-မယား-ေရာဂါ” ဆိုတာ အဲဒီလို အမ်ိဳးအစားဘဲ။ အိမ္ေထာင္သည္ ၆ဝဝ ကို ဆန္းစစ္ၾကည့္တယ္။ ၅၅႕၄% မွာ Couple disease အတြဲေရာဂါဆိုတာ လာေတြ႔ေနတယ္။ သုေတသနေတြ မ်ားမ်ား လုပ္ရာကေန ေရာဂါ ၁ဝ မ်ိဳးအထိ ရွိလာရတယ္။ ေျပာခဲ့တာေတြအျပင္ Alzheimer's ေရာဂါ နဲ႔ Kidney failure ေက်ာက္ကပ္-ေရာဂါေတြပါ လာတယ္။

Husband and wife disease concept လင္-မယား-ေရာဂါ အယူအဆကို ၁၉၇ဝ ေက်ာ္စကတည္းက ေပၚလာခဲ့တာပါ။ အေမရိကားက Masters and Johnson ကေနစသံုးခဲ့တံုးက Sexuality famous couples လိင္ကိစၥနဲ႔ နာမည္ၾကီးတဲ့ အတြဲေတြမွာ Transmitted diseases ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ Sexual dysfunction လိင္ပိုင္းခ်ိဳ႕ယြင္းမႈေတြကိုသာ Sick couple “ဂီလာန-စံုတြဲ” ဆိုျပီး ေရးခဲ့တယ္။

၂ဝဝ၂ ခုႏွစ္က (ယူေက) မွာရွိတဲ့ University of Nottingham က Julie Westerly Olympus Li ကေန Husband and wife disease လင္-မယား-ေရာဂါ ဆိုျပီး British Medical Journal မွာ ပဌမဆံုး ေဆာင္းပါး ေရးခဲ့တယ္။ အဲဒီ အမ်ိဳးသမီး ပါေမာကၡ ေရးတာေတြထဲမွာ Diabetes ဆီးခ်ိဳ၊ High blood pressure ေသြးတိုး၊ Ischemic heart disease ႏွလံုး ေသြးေၾကာက်ဥ္း ေရာဂါ၊ Asthma ပန္းနာ၊ Kidney disease ေက်ာက္ကပ္-ေရာဂါ နဲ႔ Depression စိတ္က်-ေရာဂါေတြ ပါတယ္။

လင္-မယား ႏွစ္ေယာက္သား အတူေန အတူစားၾကေတာ့ ၾကာရင္ Husband and wife relative ေသြးသား ေတာ္စပ္တဲ့ အမ်ိဳးေတြလို ျဖစ္လာၾကတယ္။ တေန႔ကဘဲ မိန္းကေလး တေယာက္က ေျပာေနေသးတယ္။ “မေမးဘဲနဲ႔ က်မကို (႕႕႕႕႕) ရဲ႕ မိန္းမလို႔ သိတယ္” တဲ့။

ဆရာေရႊျပည္ေအးရဲ႕ သီခ်င္းထဲကလို “သြားအတူတူ၊ လာအတူတူ၊ စားအတူတူ၊ ေနအတူတူ၊ အိပ္အတူတူ၊ ထိုင္အတူတူ၊ မခြဲတူႏွစ္ကိုယ္၊ အျမဲျမႇဴခ်ဳိခ်ဳိ၊ အသည္း ယူေတာ့ဆို႕႕႕႕႕” တကယ္ အမ်ိဳး မေတာ္ရင္ အသည္းေပးလို႔ေတာ့ မရပါ။ ေရာဂါေတြေတာ့ မွ်ေဝႏိုင္ၾကပါတယ္။

Peking University (ေဘဂ်င္း) တကၠသိုလ္၊ First Hospital of Department of Endocrinology (အင္ဒို္ခရိုင္းမ္) ဌာန ဒါရိုက္တာ Professor Guo Xiaohui က ေျပာတယ္ “လင္နဲ႔မယား ၾကာေတာ့ စားၾကလဲ အတူတူ၊ လူေနမႈ ပံုစံလဲ အတူတူ ျဖစ္ေလေတာ့ ေရာဂါေတြလဲ အတူတူ ျဖစ္ၾကရေရာ” တဲ့။

Shanghai Medical University (ရွန္ဟဲ) ေဆးတကၠသိုလ္က Chinese Medical Association ဥကၠဌ Yu-min ကလဲ Husband and wife cancer လင္-မယား-ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသတဲ့။ ေနအိမ္၊ သား-သမီး၊ အလုပ္အကိုင္၊ စိတ္ဖိစီးမႈ၊ စတာေတြကေန အတူတူ သက္ေရာက္ခံၾကရလို႔ပါ။ ဒီၾကားထဲ ေဆးလိပ္ ေသာက္ရင္၊ ေလသန္႔ မရရင္၊ အစာအာဟာရ မျပည့္ဝရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ဘဝကို အႏုတ္သေဘာ ျမင္တတ္သူေတြ၊ ေနာက္ျပီး ပတ္ဝန္းက်င္ သက္ေရာက္မႈေတြကေန လင္ေရာ မယားပါ Cancer ကင္ဆာကို ဖိတ္ေခၚေနၾကတယ္။

Urogenital infection မ်ိဳးပြါးလမ္း+ဆီးလမ္း ကူးစက္ေရာဂါေတြက လိင္လမ္းကေန ကူးစက္တယ္။ မိန္းမကို ေဆးကုေပးလို႔ ေပ်ာက္ျပီး ျပန္ျဖစ္တာဟာ သူ႔ေယာက္်ား (သူ႔အေဖၚ) ကေန ျပန္ကူးစက္လာလို႔ဘဲ။

Harbin Medical University (ဟာဘင္) ေဆးတကၠသိုလ္၊ Fourth Affiliated Hospital ေဆးရံုက ပါေမာကၡ Cheng Chi-fung ေျပာတာက “ကေန႔ကာလေတြမွာ Fast food အလြယ္ဝယ္-စားစရာ၊ Instant noodles ေခါက္ဆြဲေျခာက္ထုပ္၊ Exercise less ေလ့က်င့္ခန္းလဲ မလုပ္၊ Stay up late ညဥ္းနက္သန္းေခါင္အထိ အလုပ္လုပ္ၾကလို႔ Couple of diabetes “ဆီးခ်ိဳ-စံုတြဲေတြ” မ်ားလာေနတယ္။ ဒါတင္မက Obesity လူေတြက ပိုဝ၊ Fatty liver အသဲက အဆီမ်ားလာ၊ အဆစ္နာ Gout ေဂါက္ေရာဂါ ပိုျဖစ္ၾကတယ္။”

ျမက္ျမက္ သက္သက္ စားရေအာင္ အိမ္မွာခ်က္ရင္ ခပ္ေလးေလး ဆိုေတာ့ Hypertension လင္ေရာ မယားပါ ေသြးတိုး ၾကမယ္။ လူမႈဘဝက အတူဆိုေတာ့ စိတ္ဖိစီးတာလဲ တူၾကလို႔ ပိုျဖစ္ႏိုင္ျပန္တယ္။ Sleep insomnia ဘဝတူေတြ စိတ္ခံစားမႈ တူတာေတြကေန အိပ္ယာတူေပၚမွာ အတူအိပ္မေပ်ာ္ႏိုင္ၾကဘူး။

ဗိုက္နာ၊ အစာမေက်၊ ဝမ္းပ်က္၊ ဝမ္းခ်ဳပ္၊ စတာေတြကို Irritable bowel syndrome ေခၚတယ္။ အတူ ျဖစ္ၾကတတ္တယ္။ အစားအေသာက္နဲ႔ စိတ္ပါ ဆိုင္တယ္။ Common bad habits မေကာင္းတာေလးေတြကိုလဲ အတူ လုပ္တတ္ၾကတာကိုး၊ သိပ္စပ္တာ အတူၾကိဳက္ၾကမယ္။ ေကာ္ဖီ ခါးခါး အတူေသာက္ၾကမယ္။ ႏွစ္ေယာက္လံုး အသား လံုးဝမစားဘူး၊ စတာေတြ တူေနတတ္တယ္။ Anxiety စိုးရိမ္စိတ္ကဲတာနဲ႔ Depression စိတ္က်တာကေန Vagus nerve (ေဗးဂတ္စ္) အာရံုေၾကာကို သက္ေရာက္၊ Gastric acid အစာေျခရည္ေတြ မ်ားရာကေန ေျပာခဲ့တဲ့ေရာဂါေတြ ႏွစ္ေယာက္သား ျဖစ္ၾကရတယ္။

Peking University First Hospital ေဆးရံုက Andrology Center ကိုလာၾကတဲ့ Erectile dysfunction ပန္းေသ-ပန္းညွိဳး လူနာ ၁ဝဝဝ ေက်ာ္ထဲမွာ အသက္ ၃ဝ ေအာက္ရွိသူေတြရဲ႕ ၁ဝ%၊ ၃ဝ နဲ႔ ၄ဝ ၾကားရွိသူေတြထဲက ၂ဝ႕၆%၊ ၄ဝ-၅ဝ ၾကား ရွိသူေတြထဲက ၅ဝ% ရဲ႕ ဇနီးေတြမွာလဲ Sexual dysfunction လိင္ပိုင္း အားနည္းမႈေတြ ျဖစ္ေနၾကတာ ေတြ႔ရတယ္။

စိတ္တူ၊ ကိုယ္တူေနၾကလို႔ ေရာဂါတူ ရႏိုင္တာေတြကိုသာ ကြက္ေရးေတာ့ စိတ္မတူ၊ ကိုယ္မတူတာ ပိုေကာင္းမယ္ေတာ့ မထင္လိုက္ပါနဲ႔။ ဆရာဝန္လဲ မကယ္ႏိုင္တာေတြ ျဖစ္ေနမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၁ဝ-၈-၂ဝ၁၁)